„Ајде да патуваме“ – боенка од зборови

 

 

„Дајте му слободен избор на детето, тогаш ќе се чувствува важно.“

 

Сме навикнале на вообичаени книжeвни формати, во кои авторот ни ја сугерира приказната и текот на нејзиното дејство. Но дали досега сте сретнале сликовница без текст? Токму овие неми книги ги имаат најгласните приказни, едноставно е, не ја ограничуваат фантазијата на читателот, без оглед на неговата возраст. Дозволуваат мислите да се спојат со бесконечните падини на имагинација и иновативност, на креација и мотивација.

Замислете обратнонасочен процес од читањето книги наменети за возрасна публика (без слики) – ако конвенционално сме научиле да архитектираме светови благодарение на зборовите, овде визуализацијата е како дадено упатство и од детето се бара да ја конструира приказната.

Јазикот отвора многу можности. Дури и кога не е предаден во пишана форма, тој е присутен, ги обликува мислите што лебдат, што висат во амбивербалниот простор, ги собира во една материјализирана реалност. Секое дете своеволно би ги избрало сликовниците пред цртаните филмови доколку му се овозможи пристап и во нив препознае сојузник на палавоста, но и амбицијата и љубопитноста.

Не суфлирајте, самостојноста и автономијата, a нешто подоцна и иницијативата, според Ериксон, треба да се стимулираат интензивно започнувајќи од втората година. Оставете го детето да го изгради првичниот поглед, па симултано вклучете се и вие. Многу е важно детето да ги спознае реалните димензии на својот делокруг, што може да направи со својот капацитет и колку ќе успева да го помести при следните обиди.

Зошто „Ајде да патуваме“ е летна, воншколска лектира за подготовка на идното прваче?

Книгата е погодна за дете што тргнува на училиште. За првачињата е важно да го совладаат раскажувачкиот талент за да се осамостојат од зборот на родителот, од заменката „јас“, пред заменката „ние“. Оваа фаза е и период кога детето учи за адаптација, за сопственото влијание на реакциите и постапките во кои е директен причинител.

На детето посочете му ги трите правила што градат кохерентен опис: вид (опиши што гледаш), мирис (пренеси го мирисот во текстот) и слух (замисли ги звуците што ги емитира природата). Испитајте го односот на детето кон јазикот и неговиот капацитет за творење. Вежбајте заедно и опишувајте што почесто. Раскажувањето начнува потреба за усовршување на синтаксата и со самото тоа несвесно трага по поими… Ќе забележите една синхронизирана нишка на раскажувачката нота со случувањата што ги моделираат неговите емоции, ако е тажно, лесно ќе ја преслика и тагата во приказната.

Каква приказна смисли вашето дете? Дали детето во пижами е болно или не сака да излезе од дома? Следете ги и прибележувајте ги најситните промени во приказната што ја раскажува, честопати во нивниот домен се кријат и потиснатите сензации на детето.

Целта на детските сликовни изданија не е само да се искористат како приспивно средство туку во нив се кријат куп кројки на игри што поттикнуваат позитивен полнеж на конацијата и когницијата. Благодарение на сестраниот формат на илустрациите на Линде Фас, ќе разработиме неколку начини на едукативни игри што ќе го извлечат максимумот од сликовницата „Ајде да патуваме“.

 

1. Гатанки – игра на посочување

„Ајде да патуваме“ е вистински буквар, во современа верзија, претставен на сликовен јазик, атлас за животинскиот свет и чудесните планети на детското проникнување. Поезијата е веројатно најбрз начин да се всадува јазикот, благодарение на ритамот и римата. На детето поставете му ги следните гатанки, а сликовницата свртете ја на претпоследната страница. Доколку детето е на помала возраст може да му сугерирате со одбран фонд на зборови, кои би ги поедноставиле во прашања: По што знаеме дека дошол ден? (Кога ќе изгрее сонцето.) Ајде покажи ми го сонцето, каде е нацртано? Дали забележуваш црна птица со жолт клун? Каде е таа? Можеби знаеш како се нарекува?

Дури и кога греши, бодрете го детето, на таков начин го охрабрувате да не застанува додека трае процесот на креативна инкубација.

„Имам жолт клун,

длабок и долг ко превртен чун.

Гордо носам црни перја во тропската жега,

меѓу купот цртежи пронајди ме ти сега.“

(папагал)

„Oблечен во црно-бел комбинезон

да се лизгам на мраз е мој фазон.

Чекорам смешно во долга колона,

каде што е вечната зима, таму ми е дома.“

(пингвин)

„Имам осум пипци на моето тело,

виолетова боја ми е морското одело.

Рибарите ме ловат, пливачите се плашат,

Безопасно вкусен сум на сервирана маса.“

(октопод)

„Со мене утрото цути,

на зима пак, снегот се лути.

Светилка сум што денот го спаси,

а ноќе месечината ме гаси.“

(сонце)

„Ти ја кријам главата од дожд,

на есен сум ти најверен другар,

а пак лете стојам прибран во ќош

и повторно го чекам палавиот дожд.“

(чадор)

2. Проактивно играње улоги

Не е невообичаено за претшколските деца да играат со кукли и на играчките да им даваат човечки особини што ги пресликуваат од најблиското опкружување. Изберете две играчки и зададете му ја следната инструкција: Ајде сега да патуваме, исто како во сликовницата. Јас ќе бидам девојчето, а ти момчето. Како се викам? Како се викаш? Што правиш ти, а што правам јас? Ќе се изненадите со какви складишни пространства изобилува детското помнење.

Со помош на фигурите и сликовницата изградете го вашиот патувачки карван: тропи, егзотика, поларни ноќи и мнооогу снег. Пуштете ја имагинацијата за обликување на сценографија. Вие денес имате задача да создадете своја приказна, во коавторство со вашето дете. И вам ви е дадена улога, улогата на просветител, воспитувач и учител. Полезно искористете ја. Доколку истото проактивно играње улоги го повторите по пауза од седмица или две, ќе забележите дека и приказната се менува во согласност со детското расположение, со научените нови зборови и поими, освестеноста за себе и просторот, која, колку и да звучи претерано, се менува рапидно, од ден на ден.

3. Што му недостига на животното?

На бел лист хартија прецртајте некое животно од сликовницата, но притоа намерно изоставете еден дел: клун, око, нога, крило. Поставете го листот пред детето и прашајте го „Што недостига на цртежов?“ На ваков начин го вежбате капацитетот на долгорочна меморија, но и елементот на запазување детали, кој во детските години е најизразен бидејќи тогаш сè со што детето се соочува за него претставува новитет, се развива љубопитноста, енграмираните записи во архивите со информации.

4. Сооднос на спротивности

Веројатно, мене како родител, но и како психолог, она што најмногу ме привлече во книгата беше разнобојноста, која е психолошки прецизно вклопена во палетирање на суптилни тонови, така што тие не би предизвикале агресивност кај децата, особено оние со пречки во развојот, на кои прекумерното оптоварување на сетилата со силни бои им предизвикува раздразнетост. Исто така, одлична сликовница за развивање на чувството на спротивности. Која риба е најголема? Која е најмала? Која е најшарена? Која птица има најголем клун? Нацртајте риби, подредете ги по големина. Градирајте и развивајте го чувството на спротивност и сличност.

5. Учење за насоки

Детето ја усвојува спацијално-кинестетската интелигенција, поимот за себе во просторот наоколу, околу третата година. Психологот Гарднер ја издвоил генералната интелигенција од индивидуалните, кои ние разговорно ги препознаваме како таленти. Детето што претходно е несвесно за геометријата што ја зафаќа во 3Д-просторот, по третата година учи да се замислува и остварува во бескрајната плоштина околу себе. Оваа игра е препорачана за возраст кога децата ја совладуваат латерализацијата: десно, лево. Но, покрај насоките, ќе допреме и до причинско-последичните односи.

Кога ќе се надуе, балонот лета… ? Кога ќе се истуши, балонот лета…? Кон каде се планините? Кон каде е дома?

6. Игра на откривање

Затворете ја сликовницата и прашајте го детето: Дали го забележа штркот? Колку штркови виде? А јарецот? Жабата? Oтстапете му време да се помисли и потоа барајте ги низ сликовницата. За децата криенката, од каков било вид, претставува омилена детска игра.

 

Откривајте го заедно патописот од сликовницата и научете ги децата дека може да имаат стотици пасоши пред да станат полнолетни, благодарение на светски признатите прозорци, книгите. Дека тие се слободни учебници од кои се учат добробитни активности, вештини за прогресија и го подучуваат детето како да го извлече емоционалниот максимум од себе. Покрај децата, добро е да знаете и вие, возрасните, дека книгата никогаш не предизвикала негативни емоции кај едно дете бидејќи неговата нежна природа, неизвалкана од грдите помисли, неговото пластично размислување не ќе визуализира свет суров и некомпромисен, доколку не го здогледа како еден краен производ.

 

Пишува: Јована Матевска-Атанасова