Рецензија од читател: Кон „Крикот на ластовицата“ од Ахмет Умит

 

 

Ахмет Умит добро го владее наративното надградување на трилерот. Им бега на крутите и вообичаени стандарди што се обидуваат да го наметнат трилерот како стилски инфериорен жанр, во однос на драмата, на пример. Но тој толку добро си игра со украсните фигури, исто толку добро како што си игра и со когницијата на човекот. „Крикот на ластовицата“ е поинтензивна од претходното дело на авторот „Мементо за Истанбул“ затоа што го инволвира читателот со нескромни симпатии кон негативецот. Можеби е и единствената книга во која публиката навива убиецот да помине неказнето.

Зошто 12? Или тоа е среќна коинциденција? Кој се крие зад идентитетот на Мижачот: полицаец или примерен граѓанин што го зел законот во свои раце? Можеби бил жртва на полов напад во детството? Или не ја добил заслужената правда за своето дете?

Но, колку и да се обидувате да го профилирате Мижачот, Умит ќе биде подобар и побрз во намерата да го скрие и за него ќе немате увид, па, приближно до крајот на романот. Како што се продлабочува дејството така се дозаплеткуваат јажињата. И она што на почетокот наликувало на лесна загатка за деца во поврзувањето на едниот и другиот крај станува тегобна потрага по визуелна координираност.

Дали го оправдувате Мижачот?

Мижачот е сериски убиец на осудени педофили. Сепак, и покрај нивните злодела, тој покажува солидарност, не е свиреп, не ги убива во тешки маки. Ги застрелува со класична егзекуција, еден куршум во тилот, им ги заврзува очите со парче црвено кадифе, половично им го отсекува десното уво. Покрај тоа што ги положува нивните тела како реквизити и експонати на детски игралишта, забавни паркови и музеи, остава и една симболична играчка на местото на злосторството. Како телата се вклопуваат во ваквата сценографија? Што може да се дознае од педантниот распоред и патолошки прецизниот ритуал на убиецот?

Мижачот го чисти Истанбул од сметот. Или барем таква мегаломанска идеја си зацртал кој и да се крие зад неговата маска на божемен светец. Но дали педофилите се раѓаат такви или и самите биле жртви на сексуално насилство како деца? Дали постои оправдување и прошка за човек што целно и со предумисла оштетил друго дете, за чие страдање и сам ја знае цената? Дали оваа максима соодветствува и за Мижачот? Зарем и тој нема свои причини да убива?

За началникот Невзат, Мижачот е убиец како и сите други, без разлика која е неговата целна група. Оштетените секогаш ќе бидат заведени како„жртви“ во полицискиот извештај. За разлика од него, ваквата кројка на правда не ја прифаќа асистентот Али. Тој не ги крие емоциите дека ѝ се восхитува и, безмалку, ја поддржува работата на убиецот, по што дава лична димензија на случајот, кога покрај осомничените ги инволвира и своите субјективни чувства и личен став.

Ама Мижачот сѐ уште е присутен на сцената, ги користи сите пенали во своја полза. Зеќаи, поранешен инспектор, сега во пензија, кој бил задолжен за случајот, смета дека датумите не се совпаѓаат. Пред пет години започнал да убива во јануари, а не во јуни. Но зошто, ако се земе во предвид дека на еден убиец ритуалот му е најважен сегмент, овој пат убил шест месеци подоцна? Што го испровоцирало овој високоинтелигентен убиец, кој не остава траги и сведоци, и покрај тоа што жртвите ги изложува на јавни места, да ја промени рутината?

Началникот Невзат се бори и со демоните на приватен план, не само со оние запечатени во фасцикла или легнати на аутопсиска маса. По трагичната смрт на сопругата и ќерката, по долги години поминати во емотивно мачење, едвај наоѓа сили да ја погледне среќата во очи, благодарение на Евгенија. Таа сака да ја посвои Сиријката Азез откако нејзиното братче мистериозно умира, смрт што индицира вклученост на трговија со органи.

Дали сите парчиња ќе си го најдат лежиштето или Умит ги нафрлил за да го одвлекува вниманието на читателот, како вешт книжевен илузионист?

 

Пишува: Јована Матевска Атанасова