Рецензија од прв читател: Катерина за „Сечилиште“ од Игор Штикс

 

Кога се чита „Сечилиште“ се добива искуство како за момент да сме залутале во еден интимен собир на едно семејство. Игор Штикс кажува дека романот го „носел“ во себе долго пред да го напише, поаѓајќи од искуство базирано на неговата фамилија, но и искуство кое сите го споделуваат. Станува збор за приказна која се поврзува со неговиот живот, но не е автобиографија, туку автобиографското се артикулира преку фикцијата.

Романот е (на)враќање. Пред сè физичко враќање на синовите, но и колективно навраќање кон минатото, преку спомените на ликовите. Временската рамка на романот е една вечер во која се враќаме стотина години назад низ семејната историјата. На површина излегуваат болни теми, премолчани вистини и трауми. Нараторот е сезнаечки, а тоа ни дозволува длабински да ги разбираме постапките на секој од ликовите, нивната причина и цел со што романот се издигнува на психолошко рамниште во кое може секој да се пронајде. Романот е структуриран и поделен на делови кои означуваат елементи од вечерата – 6 дела од аперитив до дижестив.

Просторот, амбиентот во кој престојува ликот се користи како инструмент со чија помош се „полни“ ликот со одредени значења. Просторот (куќата) во која престојуваат баба Надија и дедо Климент е непроменет со години сè е исто, дури и миризбата, а со тоа директно ни се упатува дека станува збор за ликови кои сè уште живеат во минатото. На свечената вечера, каква што немало 25 години, пристигнуваат Владимир, Хелена и Давид. Владимир и Хелена се враќаат во градот од кој избегале заради војната, но и интимните трауми од минатото. Нивното враќање во домот е нужно за воспоставување на стабилен идентитет, трауматичното минато ја обликува нивната иднина на деструктивен начин и единствена можност за повторна хармонија е соочувањето со грешките од минатото.

Тие се враќаат во нивната татковина носејќи ги и вредностите од земјата од која доаѓаат и во која сакааат да бидат прифатени од „староседелците“, да станат дел од заедницата. Владимир, сега веќе истакнат професор, се враќа во куќата каде бил роден и израснат, но сепак избира неговото семејство да престојува во хотел. Отуѓувањето е присутно и кај Хелена, таа повеќе ја знае африканската култура отколку онаа култура каде што е родена и израсната, местото кое некогаш го сметала за втор дома ѝ станува туѓо, а со тоа и ликовите кои опстојуваат во тој простор. Па така, Надија од статус – мама, паѓа на статус – Вие. Со што се отвора прашањето за идентитетот, нивното постојано менување и/или стабилност. Идентитетот кој Хелена го гради за себе е жена која сакала и била заборавена, додека другите ја поимаат како жена која љубовта на едниот брат ја заменила со љубовта на другиот брат. Па, нужно се поставува прашањето дали Хелена е истата Хелена кога била сестра, љубовница и, сега, sister (повторно сестра) in law, а нејзиното страдање се наоѓа токму е во тоа што не може да објасни дека нејзиниот избор не е предавство.

Давид е дете „без корени“, тој е растен во „новата“ татковина, во новото општество каде што мора да се вклопи. Целта на неговите родители е тој да биде потполно вклучен, во околината. Тие не го употребуваат мајчиниот јазик пред него и со него општат на англиски јазик. Желбата на родителите да бидат прифатени создава траума кај него, тој истовремено припаѓа на двете култури и е далечен и од двете. But this is not my home, you have come home, not me. Најблизок лик до Давид е Игор кој намерно одбира да не припаѓа, постојано го одбира куршумот и смртта само затоа што не може да се соочи со минатото.

Ова е приказна за една семејна идила која е нарушена со почетокот на војната (деструктивна сила), која е причина за појавувањето на еросот (втора причина за распадот на семејството). Сите ликовите имаат „лузни“ и се во потрага како да живеат со нив, како да се соочат и да простат, за на крајот да имаат каков- таков катарзичен крај. Ова е еден гласен антивоен роман, во кој до детали е опишано влијанието на војната врз малите, обични луѓе. Штикс ни прикажува едно ново лице на војната, во романот нема масовни битки и крвави сцени, но има трауми кои се пренесуваат од генерација на генерација и создаваат иста штета. Некои скршени работи не можат да се состават пак, мајко! Нас веќе не нема(…) ние станавме некои сосема други луѓе.

Пишува: Катерина Котеска