РЕДИЦИ ЗА КНИГА СО ПОТПИС ОД ИРСА!
Вчерашниот прв ден од осмото издание на фестивалот на европска литература „BookStar“ помина во знакот на еден од 13-те годинашни учесници – ѕвезда во вистинска смисла на зборот – исландската писателка Ирса Сигурдардотир. По инспиративниот разговор, насловен „Тајните на животот, мистериите на литературата“, со најпознатата и најнаградуваната исландска aвторка на трилери, кој го водеа Јордан Коцевски и Александар Маџаровски, редици читатели, повеќе од два часа, буквално до затворањето на Младинскиот културен центар, чекаа да добијат автограм од својата омилена авторка. Слика каква што ретко може да се види на домашните фестивали, промоции и други книжевни случувања кај нас!
За време на разговорот, Ирса зборуваше за феноменот на исландската литература и причините за популарноста на читањето во оваа не толку мала по терориторија, колку по популација, земја.
– Литературата е во ДНК-та на исландските луѓе, можеби затоа што Исланд до Втората светска војна била најсиромашната земја во Европа. Дури немало ни телевизија, а и онаа програма што подоцна почна да се прикажува беше здодевна. Веројатно поради тоа луѓето во долгите и студени зими се свртеле кон читањето – рече Ирса.
Понатаму се осврна на жанрот „скандинавскиот трилер“ (nordic noar), како што го нарекуваат, а кој е многу популарен во нејзината земја, што е многу необично со оглед на тоа дека Исланд е земја со многу ниска стапка на криминал.
– Скандинавските крими трилери се базираат на приказни на обични луѓе, затоа што тука речиси и да не постојат банди или сериски убијци… – рече Ирска и на крајот шегувајќи се заклучи дека всушност крими-писателите се многу фини луѓе, за разлика од авторите на романси.
Ирса Сигурдардотир (1963) моментално работи како писателка и како градежен инженер. Живее во предградието на Рејкјавик заедно со сопругот и со двете деца. Покрај самостојните книги, авторка е и на два серијала – „Дора Гудмундсдотир“ и „Детската куќа“. Во 2021 година го започнува новиот серијал „Црниот мраз“. Крими-романите на Ирса се успешни на меѓународно ниво и се преведени на повеќе од 30 јазици. Два од нив се избрани од „Сандеј тајмс“ за трилери на годината.
Свечено послание
Фестивалот, чиј прв ден помина со одличен одзив на публиката, за отворен го прогласи писателот Никола Маџиров, кој имаше импресивно почесно обраќање.
– Kнигата некогаш била воздух меѓу двајца раскажувачи кои не сакале сведоци. Била и лузна врз лицето на камен — несакан пронајдок од дивите копачи на злато. Била и печат врз кора на убиено дрво. И разнесени листови од ветровите и војните. Била и пламен во најтемните епохи на човештвото. Книгата ќе остане течнокристална тајна што археолозите нема да ја пронајдат во ниту еден богат гроб. Но, нема ниту причина да се копа, да се најде она што продира во длабочините на светот надвор од сомнителните сеќавања на историјата. И не мислам дека книжевноста ќе го ослободи светот од решетките на неговите меридијани, ниту дека таа е бегство или прибежиште од стварноста. Литературата е засолниште во стварноста – рече Маџиров.
Како што кажа понатаму во говорот, книжевноста е ненаследна просторија на заедничкото раѓање.
– Во моето општество, моќта се наследува побрзо отколку болестите, но безбедноста на литературата е токму во нејзината ненаследност и неделивост, во отсуството на тестаменти и завети. Како читател, мислам дека книжевната меморија е наследна на поинаков начин — како почеток на нов свет. Повикувањето на неа не завршува само со сентиментално и селективно прераскажување како над нечиј свеж гроб. Книжевната меморија е тесно поврзана со слободата на постоењето, дури и тогаш кога ги оживува сликите на војните, откоренувањата и враќањата кога веќе ништо не постои. Освен нагонот во себе силно да се викне, за да те чуе времето – рече Маџиров.
Нова бугарска книжевност
Во салата на киното „Фросина“ се одржа и разговор на тема „Нова бугарска книжевност“ со авторите Оља Стојанова Џакова и Петар Денчев од Бугарија. Модератори беа Владимир Јанковски и Душко Крстевски. Тие потенцираа дека во бугарската книжевност е евидентна свртеноста кон минатото, кон големите истириски и национални теми, но со извесна доза на носталгија која не е реална.
– Тема што ги поврзува бугарските писатели несомнено е минатото, во смисла на некоја автофикација, утопија или ретроутопија. Бугарското општество последниве сто години живее со идејата дека минатото е подобро од сегашноста. Евидентно е тоа естетизирање на историјата – рече Петар Денчев.
Писателката Оља Стојанова Џакова на ова додаде дека токму поради тоа таа е заинтерсирана за малите лични приказни а не за големите историски наративи.
Во однос на тоа колку е позната македонската литература во Бугарија, и двајцата се согласија дека се потребни повеќе преводи и дека феномен на Балканот е тоа што доволно не се познаваме меѓусебно. Тие посочија дека добро се познати одредени автори како Лидија Димковска или Гоце Смилевски, а од драмските – тоа дефинитивно е нашиот Горан Стефановски, чии драмски дела сè уште се играат во бугарските театри.
Претходно во текот на првиот ден на „Букстар“ се одржаа уште неколку настани: разговор со наслов „За потеклата и случајностите што (не) постојат“ со авторот Саша Станишиќ (Германија), чии модератори беа Елена Конеска Светиева и Саша Станишиќ; поткастот „Гол ручек“ со Душко Крстевски и Ирса Сигурдардотир (Исланд) и Кристина Гавран (Хрватска); отворањето на 8. Саем на европската литература и презентација на книжарницата на тркала „Зборче“.
Фестивалската програма продолжува и денеска и утре (4 и 5 октомври). Во продолжение е листата на закажани настани.
Фестивалот е поддржан од Министерството за култура, Градот Скопје, книжевната мрежа Традуки, Европската Унија, Такси Глобал а одделни настани и од Исландскиот фонд за култура, Европската награда за литература, Романскиот институт за култура, Културно-информативниот центар на Република Бугарија во Скопје, Амбасадите на Италија, Словачка и на Романија во Република Северна Македонија. Фестивалската програма ќе се одвива во Младинскиот културен центар, а дел од настаните и во Библиотеката „Браќа Миладиновци“ – Скопје и во КСЦ Центар – Јадро. Медиумски покровител на настанот е Македонската радио телевизија. Визуелниот идентитет е коавторство на Деница Стојкоска и Стефан Танков. Фестивалското видео го изработи Ѓорѓе Јовановиќ.
