Рецензија од прв читател: Елена за „Невидлив“ од Елој Морено
Некои спомени болат како да се случиле вчера
Роман за една болна вистина што боли што е токму вистина и не може никако да стане лага.
Во еден внатрешно хомоген свет каде што луѓето квалитативно не се разликувват едни од други, постојат херои, страшливци, неранимајковци, бубалици, но некако сите личат едни на други. А ако некој се издвојува со нешто од толпата, тој (треба) да е уништен!
Приказна за момче по потрага по трансцедентален излез .
Невидлив од Елој Морено е роман спомен: сеќавање на случувања во минатото во трето лице и роман-сега зашто главната приказна се случува сега околу сите нас. Приказна за едно момче со многу епитети, приказна што се раѓа и опстојува (не)благодарение на тие неколку спомен приказни. Наспроти момчето стојат многу гласови, луѓе со своите спомени. Една е девојката со многу белезеци, момчето со девет и пол прсти, момчето со лузна на веѓата и една е жената со тетоважа змеј.
Книгата почнува од крајот.
И тоа делува малку збунувачки врз читателот зашто и покрај сите гласови што се редат авторот открива интригирачки споро, малку по малку. Речиси до средината читателот е збунет за тоа каква приказна е ова. Дали ќе биде приказна за деца, дали ке биде можеби приказна за нов суперхерој со оглед на тоа што првите две страници ги посветува на Бетмен и Супермен. Дали ке биде некоја изменета постмодернистичка бајка со многу чудовишта? Зошто момчето на кое ни името не му го знаеме е во болница и зошто сите тие гласови без имиња се практично опијанети, обезживотени од некаков страв и болка. Тоа што авторот не ги пишува имињата наведува на нивната безначајност. Името не е важно, важна е нивната болка која никако не може да ги обединува.
Главниот протагонист – Момчето бубалица, страшливец но и херој кој сепак знае да каже НЕ, НЕ на неговиот главен противник кој сам себе се огласува како јунак. Тоа е ММ. Авторот остава од неговото име само иницијали, ММ, и можеби е име но можеби е само мрак и мачнина или само мекост и милост. Или пак е мешавина од двете.
Момчето има дом, има цел пред себе, има чувство и неверојатен осет за да спознава и научи, и има љубов. Впрочем има сè што нема ММ кој по некогашната несреќа на седум години кога таткото вози опијанет, останува со лузна на градите и со девет и пол прсти. Години подоцна отуѓеност од своите кои се тука а не се, отуѓеност од домот кој го има но исто како да го нема, години подоцна станува празно чудовиште. Чудовиште кое уништува персонифицирано исто како во бајките. Но ова е реално без никаква персонификација, постои во светот и е страв за сите околу него. Па, околу него можеш да бидеш само ако го победиш стравот – што се чини невозможно. Затоа останува да му ,,слугуваш“ со насмевки и со наведена глава. Толку празно чудовиште што послабиот може наеднаш да го уништи како божем да е нешто тешко, но сепак одлучува да биде уништивање малку по малку. А, тој, послабиот е момчето. Момчето на кое прво му ја одзема ужината во која парче живот на едно скромно семејство се насобрал, за потоа да му одземе сè додека никој не гледа. Ни наставниците, ни директорката на училиштето, ни сооучениците, ниту пак нивните мајки и татковци.
Тука задолжително се поставува прашањето, што го прави херојот херој а што страшливецот страшливец?
И на двете одгворот е ист – осаменоста!
Авторот зачнува тема којашто сите нè засега и во секое општество е сè поприсутна. Застарената фраза на вистински вредности не смее да застарува веќе, напротив задолжително да се оживее и да живее во светла иднина. Посегнува и кон тоа колку е опасна моќта на социјалните медиуми и како влијаат тие врз тинејџерите. Малите екранчиња кои во секој момент се спремни за слика и снимка ништат сè околу себе, ги ништат дури и нивните сопственицни и покрај тоа што тоа не се гледа. Момчето може да е секој, неговиот другар Заро, може да е Кири неговата љубов за којашто никогаш не се дозна. Но никој не решава да даде отпор на посилниот. ММ го има во реалноста, совршено отсликан и за надвор од книгата. Лик полн тага и фрустрации но сепак одлучува да е самоуверен затоа што има посилни мускули од другите. Половина е тело, половина празнина. Таа празнина вешто ја прикрива со бес, омраза и насилство. Но, колку може да биде фатален еден таков лик за момчето и општо за надвор, во човештвото? Многу!
Ако поради сè што успеа да му направи ММ, момчето одлучи да застане пред воз, ќе застане пред уште полошо во реалноста. Одговорноста е на секој што знае, КАКО директор на училиште заедно со сите просветни работници да молчат гледајќи како еден живот се уништува со објаснување дека е само детска игра. Еден од гласовите и приказната за жената со тетоважа на змеј или наставничката по книжевност се позитивниот двигател во книгата. Преку тој лик што има вешт начин да ја прикаже книжевноста и уметноста на секој збор, авторот стигнува до зајакнување на вредностите. Веројатно затоа што и таа делела некогаш иста судбина како момчето и иако сега е изградена личност, профеосор, со себе носи дамки по телото од тогашнто насилство од други тогашни чудовишта.
Несомнено, насилството е прастара опција. Било отсекогаш. И тешко дека ќе се искорени. Сега е почесто затоа што брзо и лесно дознаваме и е поткрепено медиумски, но за да се намали бројот на таквите како ММ во реалноста, потребно е суштинска промена насекаде!
Сите општества личат едни на други, чинителите се тие што треба да прават промена. Да не може празноглав (иако ова е престрого дадена одлика) со безмалку емоција само затоа што има мускли и можеби малку физички попривлечен, да прави раздор помеѓу умните, надежните, перспективните. И никако, своите фрустрации да ги лекува преку насилство! Самоубиството поради адолесцентно врсничко насислтво е пораз за секој поединиц, не само на оној што веќе го нема. Не само на тие во неговиот дом. Момчето се спасува оти сепак виде ронка надеж во бездната- неговата мала сестра Луна. Но колку момчиња во реалноста ја немаат Луна и посегнуваат без да размислат по вистинскиот пекол.
Поразително е и тоа што е невидлив. Не сака да верува дека ниту еден од сите гледачи на неговото уништување секој ден, не се осмели да му помогне и да го запре ММ.
Во наше поднејбе владее една ,,наведната глава сабја не ја сече“. Веројатно владее насекаде низ светот. Да се биде невидлив е единството објаснување за тоа што ни млад ни возрасен, ни стар не се осмелува да му помогне. Да се биде невидлив е безнадежно придушување на сè човечки возвишено од природата што живее во човека.
Фактот дека премалку се зборува за проблемите, а премногу се величи незначајното, безвредното, говори ова навидум модерно време со сè што носи со себе. А не смее! Многу умешно и совесно Морено ја организира оваа книга која се чита со кнедла во грло.
Оваа книга прво, е книга за болката, па за осаменоста, па за желбата за престиж во тинејџерството.
Од друга страна, книга за тежината на животот. За отсуството на смислата, за необјаснива збунетост во бесмислениот след, живуркањето на земјата, за нужното воздржување и неможност за самоослободување од оковите на бруталноста што ја носи живеењето.
Книга за една бубалица којашто може да стане херој, да лекува, да подучува… и книга за еден херој кој откако ќе му спласнат мускулите, ќе остане едно ништо.
Книга за кревкоста на човековиот ум и емоција како и за самоспознанието кое тешко го пронаоѓаме. Книга доказ за тоа како оддалечувањето од себеси, секој копнеж по убавото го усмртува. Книга поука, за кои треба да се трајни имаментни моќи во животот за да престане или барем да се намали тривијалната форма.
Пишува: Елена Остреска
