Недела на преведувачи: Интервју со Зоран Радически

 

 

Преведувате од холандски јазик. Да замислиме дека холандскиот јазик е човек… каква е вашата релација со него? Како се запознавте, како се засакавте, постојат ли несогласувања?

З.Р: Па јазикот знае да биде и човек, зошто без човекот нема јазичирање, дури ни на холандски J. Нејсе, холандскиот јазик за мене е како средношколецот од трета година во АСУЦ што постојано се бунтува, секогаш е во право и секогаш знае повеќе од професорот. Човек е, ама сепак недораснат, уште е дете или поточно тинејџер, пубертетлија, кој не знае што сака и нема граници. И, често е таа држ-недај врска меѓу нас. Инаку, се запознавме сосема случајно, една свежа есенска вечер, пред многу години во градскиот скопски парк. Тогаш Македонија играше против Холандија, за време на квалификациите за европското фудбалско првенство. Македонија изгуби, ама јас добив. Тој беше престорен и ми се претстави во форма дваесет и нешто годишен младич (врсник) од предградие на Ротердам, работничка класа, „блу-колар“, работник во трета смена и жесток навивач на панданот на нашиот мил Вардар – Фејенорд. Иако, тоа беше првично, случајно запознавање, за мене беше отскочна даска да се заинтересирам за него да го спознаам. Зашто, многу подоцна ми се случи да запознаам еден друг таков ист човек-јазик, но во очебијна женска форма и постепено да го засакам до немај-каде и со/од него да произлезе уште едно мало такво јазиче, од некоја биолошка причина исто во женска форма. Секако, несогласувања постојат во и со секое живо суштество, така и меѓу нас, јас-јазик жесток, пргав, импулсивен, а таа-јазик одлучна, ладна, смирена, доследна, и мора да е секогаш во право. Има разлика, како да јадеш македонски домашен ајвар со холандски „стампот“ (читај комир-пире со кисел купуз). Но, и покрај тоа има некоја чудна необјаснива јазична структура што не врзува токму како што врзува јазик, if you know what I mean. 🙂 

Кога би имале еден ден со авторот (во овој случај Илја Леонард Фајфер ) , каде би го однеле на кафе (чај, пиво) муабет, за што би разговарале?

З.Р: Најсигурно, горе на Водно под Крстот, ако постои уште кафанчето или пак во жичарата, да му го покажам она наше Скопје во панорама, да го види цело какво што си е, што е со душа и срце, и во вистинска перспектива. И, на еден најпријателски начин, да му образложам некои битни работи за тоа наше Скопје, што би можеле да бидат значително поинаку претставени во романот „ГхЕ“.

Колку време ви беше потребно да ја преведете книгата „Гранд хотел Европа“? Дали ви се случи некоја интересна или судбинска ситуација додека ја преведувавте книгата?

З.Р: Многу време, година и пол, скоро две. И тоа, токму поради таа непредвидлива ситуација. Само што бев почнал со преводот, од никаде ме погоди невидлив бран на корона што ме однесе директно на интензивна нега. Тоа беа самите почетоци на пандемијата во Европа, многу малку се знаеше за тој чудноват и злочест вирус што сееше страв и предизвикуваше паника и насекаде. Докторите не знаеја ни како ни што да прават. Ме погоди толку силно, што мислев дека ми се ближи крајот, зашто едноставно не можев да дишам, воздухот ми стана вакуум, така што првите денови морав на кислород, а ако тоа не помогнеше веројатно респираторот ќе беше (по)следната станица. Сепак, по неколку недели бев подобар. Ме пуштија и тогаш ми се случи едно големо чудо иако очекувано, ни се роди нашето мало јазиче, нашата неизмерна длабока радост која можев да ја држам во раце, иако само што почнав да се оправам. И, кога мислев дека ситуацијата малку се подобрила, па можев да продолжам со превод, симптомите ми се влошија и хроничниот замор и тешкотии со дишењето и други проблеми, ме исфрлија речиси пет месеци надвор од игра. Се чувствував како Перо Антиќ кој само што влегол во НБА, грее клупа и не може да игра поради фатална повреда.  Фала му Бога, Саваот, потоа малку по малку се повратив, закрепнав и продолжив со работа. Ех, тоа е тој бурен преведувачки живот.

 

Кога преведувате, каква е атмосферата околу вас? Може ли да издвоите три работи без кои не може да преведувате?

З.Р: Мора да е тивко, и многу светло. Темнината ми ги стемнува и смрзнува мислите. Да поедноставам, замислете си атмосфера налик средновековна црква со ангелски фрески, во чијшто нартекс горат жолти свеќи од тврд восок, а бродот е исполнет со прекрасни свеќници со вистински свеќи. А, јас стојам пред олтарот на едно старо асталче од ореовина, го слушам византиското пеењето од невидливи гласови, и преведувам до зори, додека не забие камбаната. Звучи како фантазија знам, ама делува. Инаку, трите нешта се лап-топ, црно чоколадо од јужно-американски фармери и добра ламба, не газиена секако J.

На што ве потсеќа книгата „Гранд хотел Европа“, секогаш кога ќе ја погледнете?

З.Р: На онаа Македонија со сите места, луѓе и случувања од дамнина па до сега, на онаа Македонија што како беснило ги плаши соседните нарцисоидни пси, на Македонија што се повеќе ја снемува како Европа…

Дали имате омилен лик од сите книги што досега сте ги превеле?

З.Р: Искрено, немам, зашто тоа се претежно омилени ликови што писателите сакаат да ни ги наметнат и некако не можам да ги издвојам во делата што ги преведувам. Се обидувам да останам непристрасен во преводот. Омилените ликови, многу ретко, ги наоѓам во обичните луѓе што случајно ги среќавам на пример на железничката станица во велеградот, и тоа во живо.

Кога би требало да дадете дефиниција за зборот превод, како би ја опишале?

З.Р: Ех, тој превод. Па, преводот би го опишал во стил и со глас на неверојатниот Ненад Стојановски. Преводот е ненамерно „извртување“ и „извитоперување“ на зборовите и мислите од оригиналниот јазик кон јазикот што се преведува. Тука, мислата и пораката можеби се пренесуваат во целост, но јадрото, сржата или по нашки душата и силата на изворниот јазик остануваат недоволно доловени. Зашто еден јазик е еден компактен свет само по себе, и со секој превод од тој јазик кон друг јазик, се крши и се губи по едно витално парче, како зрак низ призма, колку и да мислиме дека не е така. Без разлика колку и да е добар и талентиран преведувачот, ете да се преведува од свахили на македонски на пример, е како да се тркате во формула 1 со „спачекот“ на комшијата од втори.

 

Преводи од Зоран Радически во издание на „Антолог“:

Гранд хотел Европа – Илја Леонард Фајфер

 

НЕДЕЛА НА ПРЕВЕДУВАЧИТЕ е во склоп на проектот EUROPE IS BRAVE NEW WOR(L)DS, реализиран со поддршка на програмата Креативна Европа на Европската Унија.