Рецензија од прв читател: Ивана за „Балерини“ од Мирженка Чехова
Што велите да замислиме едно нешто, еден поим за кој мислиме дека знаеме прилично многу, или, ете, отприлика речиси сè.
А си дозволуваме да мислиме дека знаеме многу, бидејќи тоа нешто не е тајна, чувана и сокриена во ватиканските библиотеки, ниту мистериозен ритуал што се случува во потесен круг и зад затворени врати, туку напротив, тоа е нешто што уште од 16-тиот век е на директна презентација на човештвото, на отворена сцена и на комплетно располагање. Tоа е нешто што редовно и отворено е на дофат на заинтересирани очи, нешто што колку помасовно е прикажано пред што поголема публика, го прави вистински поуспешно. Нешто што маѓепсува во Royal Opera House, Palais Garnier, на „Болшој“ и „Марински“, на миланска „Скала“, „ЏФК Центар“…
Нешто што е визуелна уметност… Како на пример, неговото височество балетот.
И токму поради сето ова, не е суетно што мислите дека знаете прилично многу, нели?
И така, тоа прилично многу што мислите дека го знаете за балетот, вклучува Ваше лично поимање за најпрестижната форма на танц со исклучителна техничка сложеност и естетска вредност, величествени лежерни движења, елегантен баланс, индивидуална и групна симетрија и координација до степен на совршенство, етеричен квалитет, раскошни костими…
Можеби некој поупатен знае и дека уште во 1975-тата година, балетот е прогласен за најизискувачка и најпредизвикувачка активност, физички и ментално, исфрлајќи ги од лига сите олимписки спортови, или дека балерините имаат бенефициран стаж, или дека менталниот фокус и бесконечниот стрес се сеприсутни, деноноќно во животот на балерините или дека нивното вечно движење со подигната брада нема ништо заедничко со достоинство и самодоверба. Поупатените знаат дека за да бидеш балерина, не треба само талент, вештина, упорност и посветеност. Треба и апсурдни физички предиспозиции. Како на пример, точно определени црти на нивното задолжително пропорционално лице, високо чело, крупни очи, долг лебедов врат, долги екстремитети и исклучително ниска и слаба фигура. И тоа не само најдобрите балерини. Сите балерини!
И ако од првиот момент на своето раѓање треба да си генетски предодреден, дали балерините имаат друг сегмент од својот живот освен балетот?
Еве да речеме, семејства, љубов, загуби, подеми, падови. Дали имаат живот кој паралелно тече и се случува заедно со нивниот пат кон успехот? Или се откажуваат од сè, едноставно се откажуваат од себе за да бидат балерина-лебед или балерина-стаорец или балерина-снегулка или едноставно балерина еден, два и три во задниот ред од лево?
Не случајно ти се обраќам тебе, читателу, на овој начин, наместо едноставно да го изразам мојот впечаток или мојата препорака во стандарна рецензија.
Го правам тоа вака, бидејќи тоа е начинот на Мирженка Чехова со романот „Балерини“, а јас од заслужена почит кон нејзината посветеност во делото, не можам поинаку.
Чехова е поранешна балерина која ја довела до степен на уметност изреката „да бидеш во нечија кожа“, „да влезеш во нечии чевли“. Таа има приказна за раскажување и тоа го прави етерично и лежерно исто како танцувањето, но сепак со сите елегантни слизнувања. А ти се обраќа тебе, едноставно и блиско, додека ти се обидуваш да утврдиш кој си?
Дали си најдобра другарка со која го дели првото пијанство и петнаесеттата цигара, плачејќи за првата единица или првото љубовно разочарување? Дали си спортски психолог или си личен психијатар кој само треба да слуша и да ѝ помогне да се закрпи и да го опшие своето срце на ист начин како што таа, по трипати дневно, рачно ги опшива своите балетанки?
Но, минува страница, две, три и разбираш дека не си ни најдобра другарка, ни сестра, ни психијатар, туку ти едноставно си деветгодишно девојче со сите наивни надежи и нереални очекувања кои само едно деветгодишно девојче кое сака да биде балерина може да ги има, кое збунето им мавта за поздрав на своите родители, а тие само што гордо ги потпишале документите со кои ја предаваат одговорноста за своето малолетно дете на колективната државна институција. И така лесно, ти живееш во интернат и учиш на Државниот конзерваториум, единственото училиште во државата преку кое можеш да имаш и најмала можност да настапуваш во Народниот театар. А само во Народниот театар ти е местото, нели? Народниот театар е почетокот и крајот на сите соништа и фантазии на деветгодишното девојче што сака да биде балерина.
Со тоа тебе, читателу, Чехова ти дава улога, ти дава вредност. Смета дека заслужуваш поинаква претстава за балетот од раскошнотото туту кое се шие, во просек од 60 до 90 часа, и воопшто никогаш не се пере бидејќи е премногу скапоцено за тоа.
Тоа е доволно за ти, читателу, да ѝ дадеш нејзе вредност и да го прочиташ нејзиното сведоштво. Нема да бидеш разочаран. Ниту од стилот на пишување, ниту од приказната, но не гарантирам дека нема да бидеш разочаран од вистината.
Роман за сите нас, кои кога ќе порасневме, сакавме да бидеме балерини… А и за оние кои сакаа да бидат Вондер Воман.
Искрена препорака!
Пишува: Ивана А. Спасовска
