Рецензија од прв читател: Радица за „Се викам Марите“ од Алвидас Шлепикас

 

 

 

 

Страшно е да се помисли дека крајот на една војна не значи автоматски и крај на страдањата, но романот „Се викам Марите“ нè запознава токму со ужасната поствоена реалност на 1946 година, во тогашна Источна Прусија. Во фокусот на романот се, пред сè, децата кои ги губат своите родители и остануваат сами среде студот и непознатото. Во тој историски период многу деца заталкуваат во Литванија, привлечени од верувањето дека таму некој ќе им даде храна и дом. Со текот на времето овие деца го добиле називот „волчите деца“. Едно волчо дете е и главниот лик Рената која подоцна ќе стане Марите.

Почетокот на романот ги доловува поствоениот ужас и гладот. Во фокусот е едно семејство од Источна Прусија кое се обидува да ја преживее првата зима по војната. За семејството на Ева Шукат, како и за многу други, животот станува неподнослив. По крајот на Втората светска војна, тие го губат својот дом и се постојано казнувани само затоа што се Германци. По војната Германците не можат да бидат горди што припаѓаат токму на германскиот народ и принудени се да лажат за својата националност за да се заштитат. Во романот, Ева ги предупредува своите деца: „Пред никого не фалете се дека сте Германци, ама запаметете го тоа“.

И покрај студот и гладот, Ева се обидува да ги заштити петте деца. Нејзиниот најстар син, Хајнц, заминува во Литванија да измоли и да донесе храна за своето семејство. Во Литванија се гледа единствената надеж, па набрзо и неговите сестри заминуваат од дома привлечени од идејата дека таму ќе успеат да најдат храна. Оттогаш, нарацијата се фокусира само на една од нив: Рената.

Во таа повоена 1946 година Русите се безмилосни кон Германците, па така и кон германските деца. За Рената безбедно да премине во Литванија, мора да лаже за својата националност односно да негира дека е Германка. Така, Рената Шукат почнува да се претставува со литванското име Марите. „Се викам Марите“ е една од малкуте реченици што таа може да ги изговори на чист литвански јазик. Сепак, вклопувањето на Рената или Марите во литванската средина е отежнато не само поради тоа што таа не го знае литванскиот јазик, туку и поради тоа што децата како неа се непожелни во општата поствоена беда.

Приказната за Марите изобилува со драматични настани и перипетии. Во сета таа мешаница нè погодува фактот што оваа приказна не е изолиран случај. Марите е само едно од многуте деца оставени сами на себе, без топлина, без храна, без место кое го викаат дома.

Во епилогот на романот авторот Шлепикас објаснува зошто оваа тема му била толку важна. Шлепикас сфатил дека и во Литванија и во Германија ретко кој знаел за т.н. „волчи деца“. Овие деца и нивното уништено детство сведочат за последиците од војната, но историјата, за жал, не се занимавала со нив. Оттаму, романот „Се викам Марите“ се вбројува во редицата историски фикции кои се фокусираат на помалку познатите случувања од историјата. Приказните за „волчите деца“ дошле до авторот случајно, раскажани од самите „волчи деца“, или, пак прераскажани од нивни блиски. Романот „Се викам Марите“ во суштина го критикува црно-белото гледање на нештата бидејќи во романот читаме како и по крајот на Втората светска војна страдаат недолжни деца само поради тоа што Русите целиот германски народ го изедначуваат со нацизмот.

Приказната за Рената или за Марите има отворен крај – останува непознато дали Марите ќе добие засолниште и некој кој искрено ќе се грижи за неа. Сепак, крајот содржи една позитивна нишка која е во контраст со претходните стравични сцени и која влева оптимизам кај читателот.

 

 

Пишува: Радица Стојановска