Фредрик Бакман: Луѓето како Уве постојат насекаде во светот
Иако ова интервју е посветено на романот „Човекот по име Уве“, одговорите на Фредрик Бакман се прилично опширни и всушност се однесуваат на сите негови романи. Покрај тоа, неговите интервјуа се ретки, па секоја можност да слушнеме нешто од него е добредојдена!
На кој начин пристапивте кон карактеризацијата на многубројните ликови и нивните личности во романот „Човекот по име Уве“? Колку е Уве сличен на Вас, а колку Парвани и нејзините деца личат на Вашето семејство?
Ух, тоа се две прашања во едно и не е лесно да се одговорат. Што се однесува на првото прашање: процесот на настанување и на развивање на јунакот е долг, а единствената работа според која се водам е моето чувство и сè додека чувствувам дека тоа е „јунак“, јас всушност не сум ја завршил работата со него. Во својата глава мора долго да живеам со неа или со него, за тој да стане вистинската личност за мене. Потребно ми е да имам одредени чувства кон нив. Мислам дека тоа е единствениот начин на кој приказната треба да биде раскажана за да има вредност и за личноста која ја чита. Што се однесува на второто прашање: забележав дека многу писатели често добиваат вакви приватни прашања, без оглед на тоа какви книги напишале затоа што е очигледно дека одредени читатели на некој начин секогаш сметаат дека целата книжевност е автобиографска. Можеби е така затоа што живееме во свет во кој главниот збор го имаат познатите личности, не знам, но тука ќе се обидам да одговорам што поискрено на тоа прашање: не ми се допаѓа тој пристап. Затоа што… па… целата поента на фикцијата е токму тоа… знаете, да биде ФИКЦИЈА. А, сè што ние треба да направиме е да ѝ дозволиме да биде фикција. Моето мислење е дека на книжевноста треба да ѝ се даде шанса повремено да биде само тоа… книжевност. Кога се романите во прашање, неопходно е да направиме разлика меѓу трач-колумните и овие видови дискусија, инаку сите ќе се најдеме во голема невола. Затоа, еве еден предлог: ајде да ги изоставиме моите деца од ова и наместо тоа, малку да го прошириме претходното прашање и да се фокусираме на неговата суштина – „дали моите јунаци се засноваат на вистински луѓе“? А, на тоа прашање обично одговарам на следниот начин: „Да, ПОНЕКОГАШ се, но никогаш не се засноваат само на ЕДНА личност“. Можеби ќе мора да откинам делчиња од дваесет или триесет луѓе за да изградам квалитетен јунак. Така е и со портокалите: потребни се многу повеќе портокали отколку што се чини за да добиете една чаша цеден сок. И знаете што? Понекогаш, писателите едноставно измислуваат работи. Навистина сме толку несигурни.
Ги пофаливте преводот и преведувачот на Вашите книги за англиското говорно подрачје, меѓутоа, имајќи го предвид фактот дека зборувате англиски, колку бевте вклучен во процесот на преведување?
Всушност, многу малку. За да бидете добар преведувач, потребно е многу повеќе од познавање на јазикот, преведувањето е занает за кој мислам дека не е доволно ценет и почитуван како што би требало да биде, дури ни јас не се занимавам со тоа, тажно е. Преведувачот мора да биде свесен за секојдневните промени кои се случуваат во јазикот, за нијансите кои јас никогаш не би успеал да ги дофатам, за скриените значења на шегите, а мора да го знае и точниот израз во контекстот кој пред дваесет години имал сосема поинакво значење од денешното. Многу зависи и од ритамот затоа што јас можам да напишам нешто со одредено темпо на шведски јазик, а тоа никако нема да помине на другите јазици. Значи… не. Верувам дека треба да се најде добар преведувач, да му се тргнеме од патот и да го оставиме да си ја работи својата работа. Меѓутоа, мора да го додадам и ова: се надевам дека причината поради која моите книги си го најдоа патот до читателите од целиот свет не се сложените конструкции и деловните зборови, туку затоа што тоа се приказни. А, бидејќи приказните се универзални, тие не може да се изгубат во преводот.
Што се однесува на имињата во книгата, дали постои одредена причина зошто се одлучивте за името Уве? Кои беа вистинските имиња на Патрик и Џими и зошто филмските продуценти се одлучија за англиски имиња во филмот?
Па… причината поради која го нареков Уве е тоа што Уве е најчестото име за луѓето од неговата генерација во Шведска. Нешто слично како што е Џон за Американците. Мислев дека тоа е многу смешен наслов затоа што името е толку често што луѓето веднаш би помислиле – зошто некој би ја насловил така книгата? Тоа имаше смисла за Шведска, но потоа книгата беше продадена и преведена за земји како Јужна Кореја и Италија, земји во кои Уве беше најчудното име за кое луѓето имаа слушнато… па така, претпоставувам, шегата во текот на „патувањето“ ја изгуби својата смисла. Но еј, нешто добиваш, а нешто губиш. Во врска со прашањето за Патрик и Џими, тие и во книгата се викаат така. Ете ти сега. Тоа се прилично вообичаени имиња во многу земји, вклучувајќи ја и Шведска. Всушност како и Фредрик, иако забележав дека рецепционерите во американските хотели инсистираат на тоа да ме викаат Фредрик.
Во книгата постојат неколку ознаки дека приказната се случува во Шведска – тоа можеше да биде било која земја. Дали Вашата намера беше да ја напишете приказната така за да биде универзална?
Не, не размислував на тој начин. Прилично сум сигурен дека тоа само така се поклопи. Меѓутоа, претпоставувам дека мојот начин на пишување е таков што не пишувам многу за тоа како изгледаат работите. Се трудам да не објаснувам премногу, ниту опкружувањето, ниту ликовите во приказната: на пример, имате многу малку физички карактеристики за Уве, најголем дел од тоа што го напишав се сведува на тоа како тој реагира и како постапува во одредени ситуации или што мисли и што чувствува. Нема да најдете многу описи за неговиот физички изглед. Верувам дека читателите во својата фантазија имаат многу подобар начин на бирање „глумци“ отколку што е тоа случај со мене, а со тоа ви давам слобода да ги изберете улогата и „сценската поставка“ за повеќето работи кои ги пишувам.
Дали уште на почетокот планиравте Уве (покрај Гринч) да биде великодушен човек?
Да. Тоа е најважниот дел од приказната. Исто како и Парвани, така и мене тој факт ми беше интересен.
Дали заедницата во која живееле Уве и Соња е типична шведска приградска населба? И дали често се случува претседателот на куќниот совет да биде толку оптоварен со правилата?
Не знам дали тоа е вообичаено, но кога се во прашање вакви интервјуа за странски медиуми, искуството ми вели дека луѓето како Уве постојат насекаде во светот. Неодамна, една жена од Германија ми напиша писмо во кое ми кажа дека нејзиниот сопруг имал слична улога во заедницата во која живеат, а сега на сите соседи им се обраќа со „жители“. Знаел да си дојде дома и да каже: „Проклети жители, знаеш ли што направи еден од нив во дворот?“ Чувствувам дека не е далеку од тоа да почне да ги нарекува „затвореници“. Навистина сакав да ја дознаам таа приказна пред да ја напишев книгата затоа што сигурно ќе ја украдев.
Дали сте задоволен од тоа како е екранизирана книгата? Дали учествувавте во процесот на создавање на филмот?
Луѓето од филмската индустрија се многу фини, но сите, вклучувајќи ја и мојата сопруга, уште претходно се согласија дека би било најдобро само да одам на состаноци и да се фокусирам исклучиво на слушањето и на тоа како да изедам што повеќе крофни, наместо да се обидувам на компетентните луѓе да им укажувам на тоа како треба да си ја работат својата работа. Мојата жена ќе ви каже дека не знам ништо за процесот на правење филмови; моите омилени филмски жанрови, според нејзиното мислење, се „суперхероите со депресивно минато“ и „Кевин Костнер игра безбол“. Затоа, единствената работа која таа ја кажа кога ја добивме понудата за откуп на правата беше: „Фредрик, доколку сакаш тоа да се случи, ќе мора да ги оставиш да работат. Не може да им дадеш зелено светло за снимање филм, а потоа да се однесуваш како детиште секогаш кога тие ќе направат нешто поинаку од она што си го замислувал ти!“ Претпоставувам дека мојата сопруга по тоа прашање е слична на Бил Парселс, поранешен тренер по американски фудбал, кој кажал: „Ако сакаш да ја подготвам храната, мора да ме пуштиш јас да бидам тој кој ќе ги купи намирниците.“ Но, беше во право, се разбира, секогаш е. Да бидам искрен, ми се чини дека нам писателите понекогаш ни се врти во глава таа идеја дека може да направиме… па… баш сè. Меѓутоа, создавањето филм е уметност, но и тимска работа. Затоа седев со режисерот Ханес Холм и со главниот актер Ролф Ласгорд, а тие ми поставија многу прашања за самата приказна, за тоа како јас гледам некои работи, но не им се мешав во нивната визија за самиот филм. Само им кажав дека мене ми е важно да сфатат дека тоа е љубовна приказна. И навистина почувствував дека го разбраа моето гледиште. Со тоа се предадов и ги оставив да си ја работат својата работа. Тоа навистина беше авантура, знаете, беше како да го гледам Уве како си оди од дома. Тој сега живее свој живот.
Моментално, три Ваши книги се на врвот на различни бестселер-листи. Честитам! Колку време пишувате една книга и на кој начин наоѓате инспирација? Дали приказната за почнувате со создавање на заплетот или на јунакот?
Тоа се многу прашања во едно. Значи… колку време? Се разбира, зависи од книгата. Би рекол дека за целокупниот процес е потребна барем една година затоа што најголем дел од работата не е само пишување, туку размислување. А размислувањето не може да го брзате. Сега имам многу повеќе време за пишување отколку што имав кога го пишував првиот роман затоа што тогаш имав работа со полно работно време и можев да пишувам само навечер или за викенд. Меѓутоа, сфатив дека пишувањето романи бара ист број денови и месеци како и порано за да може да кажам дека романот е завршен бидејќи за една мисла или идеја е важно да расте и да се развива со текот на времето, претпоставувам. Следно прашање: инспирација? Инспирацијата доаѓа од сите страни. Само така знам да пишувам. Крадам од секаде од каде што можам. И последно… јунаци или заплет? За мене, јунаци. Секогаш јунаци.
Неколку издавачи ја одбија можноста да ги издадат Вашите книги, но Вие продолживте да се обидувате. Што Ве мотивираше?
Па… поминав многу време пишувајќи ја книгата. Сфатив дека може да поминам исто толку време обидувајќи се да ја издадам. Веројатно помогна и тоа што сум „полн со себе“, како што би кажале моите најблиски пријатели. Не велам дека на сите писатели им е потребен тој вид ароганција, но секако, може да помогне кога на почетокот се борите со сите одбивања. Ќе има одбивања за секој од нас и мора некако да пливаме низ нив. Тоа е составен дел од патот.
Извор: tosasallcityread.com
Фото: Hendric Lindsten
Превод: Елена Јошеска
