Кога часовникот на смртта ќе почне да одбројува
Што се случува со човекот кога ќе слушне дека смртта му е блиску? Секоја единка, во зависност од внатрешниот механизам на функционирање, би реагирала на различен начин, но стравот од соочувањето со смртта веројатно кај сите го вади на површина она што целиот живот сме се труделе да го закопаме длабоко од очите на другите и од своите мисли, сите несакани случки, настани, емоции, неправди…
На интернет долго се вртеа резултати од некое истражување меѓу постари испитаници, кои на прагот пред смртта тврделе дека во животот се каеле единствено за работите што не ги направиле, а не и за оние што ги направиле. Во текстовите наменети да се допаднат на широката јавност овие резултати најчесто беа толкувани во насока на Carpe diem – зграпчи го денот, живеј со полни гради, прави сè што ќе посакаш, па и да направиш грешка… оти на смртна постела ќе си имаш мака, ќе се каеш за тоа што не си го направил.
Меѓутоа, ми се чини дека резултатите можат да се читаат и на еден посериозен начин, а тоа е дека човек на смртна постела би имал немир, би се каел зошто не направил нешто поинаку, зошто не се извинил кога повредил некого, зошто не презел чекори да ги поправи грешките што некому нанеле штета, зошто избрал да биде лош наместо добар. Баш онака како што се случува со Јосип Мајдак, главниот лик во романот „Часовничарот“ на современата хрватска писателка Михаела Гашпар.
Јосип Мајдак е еден просечен човек, кој е во своите седумдесетти и еден ден дознава дека срцето почнува да му откажува и дека неговите отчукувања се изброени. Како часовничар, кој повеќе од половина живот живеел во ритамот на отчукувањата на часовниците, Јосип низ животот минувал без многу размислување, секогаш избирајќи го полесниот начин и наоѓајќи оправдување за своите неправедни постапки во тоа дека во детството живеел во тешка сиромаштија. Човекот што никогаш посериозно не размислувал за смртта, сега соочен со неа, почнува да се бори со старите сеќавања, кои силно испливуваат на површината на неговата совест и не им даваат мир на последните денови од неговиот живот.
На хрватски романот е насловен Nemirnica, според дел од механизмот на часовниците што служи за рамнотежа. Во самиот збор немирница се содржи зборот „немир“ – чувството што се јавува на крајот на животот на Јосип како балансно тркало, кое е тука да ја воспостави рамнотежата на животот, во кој премногу тежат постапките како резултат на зависта, себичноста, неискреноста, прељубата, измамите, лагите и омразата на Јосип – кон познајниците, пријателите и, најмногу, кон најблиските.
Јосип сфаќа дека токму смртта, за која никогаш претходно во животот не размислувал нешто посериозно, го познава подобро од сите. Дека омразата во него, притаена и подготвена да раскине, му се враќа како бумеранг и го погодува во глава со силата на немирот, вината и гризењето на совеста. Човекот што цел живот бил опкружен со чукањето на часовниците излегува дека заборавил да го слуша единственото чукање што е важно да се слуша: она на своето срце. Неговите сурови постапки одамна го направиле да дејствува како човек без срце и сега, кога срцето му откажува љубов, тој сфаќа дека го има: Сега кога срцето ми е слабо, сакам да го утешам.
Романот „Часовничарот“ е поетичен и ненаметлив, но во исто време допадлив и човечен. Во неговиот фокус е внатрешниот свет на човекот што се распаѓа, обичниот човек што живее со сите свои мани и фрустрации и кој, колку и да лажел и да ги лажел другите, излегува дека најмногу се лажел себеси.
Пишува:
Наташа Атанасова, авторка на блогот www.blen.mk
