Рецензија од прв читател: Јана Мишо за „Succubus“ од Катерина Шошко
Имав чест да ја прочитам Succubus уште пред да се испечати и задоволство да бидам меѓу првите што сведочат на оваа „приказна за вештерки“ напишана на македонски јазик. Можеби не е прва – жените во македонската литература се често „вештерки“ – лечат доилки, побудалуваат бегови, стоички издржуваат ужаси – но овде се работи за поинаква вештерска приказна. Катерина Шошко од самиот почеток те фаќа за рака и како да ти вика „чекај сега да ти покажам како беше“ – па како секој чесен Вергилиј туристички те шета по пеколните сјај и беда на Европа во 18 век (може да е било кој град, сите биле доволно расипани). Со статисти кои како на филм ја доловуваат атмосферата и ликови чии имиња знаат и да им ја предвидат судбината или карактерот, Шошко сервира сликовитост на тацна – кровови на катедрали, мрачни простории од куќи на извикани богаташи, цркви чии свештеници си го играат народот тајно местејќи по некоја лажна крвава солза на статуа. Но, сето ова станува тоа што авторката секако планирала да биде – позадина за на сцената да стапи Луција Лилит – симболот на човечката желба за знаење и лична слобода и истовремено симболот за поткопување и задушување на таа желба затоа што – е жена, а нели, „што има жената да знае толку многу?“
Наспроти можниот прв заклучок, дека имињата Луција и Лилит се спротивни едно на друго – Луција како „светлина“ и „Лилит“ како (еден) демон, малку подлабоко навлегување во симболиката сепак ќе ги разоткрие како синоними – светлина и првата – најпрвата жена на светот која цврсто застанала зад своите ставови. И ликот си ги износува како товар и како украс – нејзината клетва е да привлече внимание каде и да се појави, а покрај тоа – да инсистира на својата автономија и во најужасни неприлики – нешто што за жал до ден денес е луксуз за некои жени дури и во најразвиени општества. Околу нејзе се плете приказната и тоа на истиот умешен начин на кој авторката нѐ има навикнато од нејзините претходни дела, „Крвава месечина“ и „Случајот Чернобог“. Иако сосема поинаква и нова, и овде се провлекува презирот кон отворените рани на општеството кои никогаш не се ситни лопови, бордели и луѓе што се снаоѓаат да преживеат, туку малограѓанштина, човечка кварност и лажна моќ. Магнетизмот (лош или добар, како сакате) на Луција привлекува и очи и навидум неврзани ликови – грозен сопруг, мистериозен морнар, две наивни деца – сите фатени во пајаковата мрежа која таа воопшто не ја прави за да ги зароби, напротив – да биде оставена на мир. Всушност, овде не добиваме совршенство од женски лик за кој ќе паѓаат империи – добиваме реална жена чиј дух паѓа откако ќе биде принудена да употреби премногу сила, лик што греши и во однос на себе и во однос на блиските, што во немоќ може и да ја наведне главата и да убие. А тоа е многу возбудлив подарок за читателите од наш автор.
Крајот можел да отиде во секаков правец – а сепак, овде добиваме крај што совршено ја заокружува пораката што книгата сака да ја пренесе и крај што дури и самата корица го ветува – уробор, змија што си ја јаде опашката.
Пишува: Јана Мишо
