Рецензија од прв читател: Владо за „Градина“ од Марина Степнова
Од 1948 година до средината на седумдесеттите години, односот кон советската-руска литература во нашата средина беше доста противречен и конфузен. Од една страна, им беше оддавана севкупна почит на класиците а, од друга страна, современата советска– руска литература беше толку лесно, површно оквалификувана како дел од социјалистичкиот реализам, со своевиден потценувачки и речиси омаловажувачки контекст. Кон седумдесеттите години, Тања Урошевиќ ја преведува „Мајсторот и Маргарита“ од Булгаков, чисто, прецизно, беспрекорно. Тоа не беше само превод туку и откритие кое зборуваше за вистинскиот континуитет и разновидната како и длабоката генеза на советската-руската литература. Во тој период се појави и книгата „Џан“ од Андреј Платонов, со што се покажа и докажа дека со ништо оваа книжевост не заостанува зад книжевните случувања што беа во западната литература. Платонов, и по стилот и по внатрешната метафора и метафизика, се движи паралелно со Кафка, внесувајќи сериозни додатоци, кои докажуваа за логичниот континуитет на една богата и многу важна светска литература.
Пред тоа во југословенските простори се појави книгата „Измислици“ („Маштарије“) на Борхес, која беше доволна да го открие латиноамеричкиот книжевен „бум“, за кој во ова средина речиси ништо не се знаеше. Ова се мигови кои извршија сериозно преструктурирање и врз литературата на севкупното книжевно милје во југословенската книжевна сцена, остваруваји високи, светски дострели.
Со распадот на југословенската творба, пополека, но сигурно, особено во македонското издаваштво, започна да се „воведува“ еден нов концепт, кој беше инкорпориран од втора рака. Финасиски поддржуван, а идејно наметнат – најчесто од европските и други западни фондации. Издаваштвото во квантитет беше збогатено со бројни дела, најчесто, селектирани и „афирмирани“ од западноевропската и северноамериканската литературна средина. Оваа финасиска и идејна издавачка присутност го стесна книжевниот видокруг. На некој начин, клишето за советскиот соцреалистички регрес сега се пренесе на останатиот дел од светот: ништо не се знае за литературните случувања во Африка, Азија, латиноамериканскиот „бум“ се претвори во ретки инциденти, итн. Ако од седумдесеттите години преведувачката мисија во оваа средина, неоптоварена со никакви идеолошки цензури, успеа да го фокусира интересот кон вистинската литература, создавајќи совршена подлога за развојот на нашата литература, сегашниот моментум на доминација на најчесто еден литературен светоглед, во голема мера создаде литература која е, често, далеку од нашата творечка стварност, литература низ која се обидуваат нашите творци да еквилибрираат со увозните книжевни формули, докажувајќи дека сме и ние дел од таа средина, притоа, во најголем дел занемарувајќи ја, со ретки исклучоци, и литературната заоставштина што е закопана во сѐ помалку посетуваните библиотеки.
Оливера Павловиќ својот преведувачки квантум го негува и развива неколку децении, педантно, аналитички и книжевно професионално. Нејзината скапоцена мисија е особено актуелна денес, зашто таа не се појавува само како исклучителен преведувач од руски јазик, притоа отворајќи и еден богат, речиси непознат, заборавен или игнориран фундус од македонската лексика, туку, со своите добро темпирани и одбрани избори, ја внесува актуелната руска литература во нашиот културно-книжевен простор, слично на она што го направи Тања Урошевиќ со севкупниот нејзин преведувачки опус.
Благодарение на издавачката куќа „Антолог“, која е отворена и неоптоварена со актуелните „цивилизациски“ текови, Павловиќ, успеа, својата литературна и преведувачка верба да ја донесе до читателот и до нашата книжевна средина.
Најновото дело „Градина“ на Марина Степнова, не е само издавачки и преведувачки потфат.
Покрај тоа што станува збор за исклучителен роман, тоа е дело кое ги „синтетизира“ сите бесмртни творечки светлини од Толстој, Чехов, Тургенев па до денес. Тоа е дело кое ја обележува, ја потенцира и акцентира траекторијата на руското книжевно соsвездие.
Поради сложената романескна структура, таа носи и безброј преведувачки замки, со кои Павловиќ сериозно и длабоко се справува, внесувајќи еден нов принцип и стил во ретката вистинска македонска прведувачка традиција.
Изборот и на „Антолог“ и на Оливера Павловиќ токму за ова дело, во големиот каталошки формат на современата руска литература, не е ни најмалку случаен или препорачан. Ова е авторски потез со кој пред македонската читачка и литературна јавност се „поставува“ и предочува своевиден азбучник за ново, вистинско читање на овој книжевен „бум“, кој поради денешните историски околности, како да е протеран и скриен далеку од нас.
Овој еклатантен пример на искреноста, чесноста и вербата во преведувачката мисија и во издавачката моќ, во овој момент е можеби своевидна увертира во конечно откривањето на севкупните книжевни моменти од сите делови на светот, односно, пресоздавање и обновување на македонскиот литературен и преведувачки пат.
Во секој поглед, ова не е само одличен издавачки и преведувачки гест, туку тивок, но силен момент, преку кој и со кој се отвора можноста за нови патишта на духовното созревање на една средина, често пати загушена не само од „онечистениот воздух“ туку и од продукцијата на бројните „интелектуални слепила“, со кои и поради кои живееме во еден безнадежен атеистички историски пораз.
Пишува: Владо Ѓорески
