Рецензија од прв читател: Кристина за „Излегувањето од сенка (Тајното женско училиште)“ од Дијана Петрова
„Излегувањето од сенка“ или како да не се заборави една заборавена хероина
Замислете книжевно патување што ве пренесува во XIX век во Струга, време во кое извонредните Митра Миладинова и Султана Миладинова (сте чуле ли за нив досега?) тргнуваат во смел поход, предизвикувајќи ги општествените норми и давајќи им глас на жените, кои премногу често низ историјата биле во сенка. Токму тоа е историската заднина на третата и (ќе си дозволам да кажам) најзрела книга на Дијана Петрова досега – „Излегувањето од сенка – Тајното женско училиште“.
Петрова создала фасцинантен метафикциски свет во кој две жени – едната сопруга на Димитар Миладинов, другата негова мајка – палат искра на љубопитност и бунт меѓу перачките на реката. Инспирирани од поддршката на рускиот славист Виктор Иванович Григорович, Митра и Султана се впуштаат во областа на образованието, учејќи (се) да читаат и пишуваат. Стануваат носителки на своевидно тајно движење, ширејќи знаење и просвета меѓу жените, обвиткани во безбедноста на анонимноста.
Авторката вешто црта жива слика за времето кога женските гласови биле задушени, а нивните соништа ограничени помеѓу ѕидовите од нивните домови. Освежувачки е да се види како една современа домашна авторка фрла светлина врз Митра Миладинова, вистинска историска личност, за која малкумина знаат дека одиграла значајна улога во македонската преродба. Благодарение на педантното истражување на Петрова и нејзиното внимание на деталите, приказната на Митра оживува на страниците на овој роман како еден обид да не се заборави оваа заборавена хероина.
Она што ја прави книгата привлечна за секоја публика е прогресивната природа на женските ликови. И покрај конзервативната средина во која живеат, Митра и нејзините сонароднички ја препознаваат трансформативната моќ на образованието. Петрова прекрасно ја прикажува нивната борба да се ослободат од општествените ограничувања и да се зајакнат себеси преку „основањето“ на Тајното женско училиште. Навистина е инспиративно да се видат нивната издржливост и решителност додека се стремат да излезат од сенката и да извршат трајно влијание во својот свет.
Разговорите во мојот „чет“ со Дијана се вистински доказ колку обемно истражување и посветеност таа вложи во оваа книга. Нурнувајќи се во историските настани, но и во својата чудна фантазија, прецизно спојува фрагменти од писма, народни песни и лична женска приказна за да изгради волшебен наратив. Да не беа страсните дискусии на Петрова за Митра Миладинова, можеби и самата никогаш немаше да дознаам нешто повеќе за оваа извонредна жена и нејзините достигнувања.
„Излегувањето од сенка“ означува мало отстапување од претходните дела на Петрова, како жанровски така и стилски. Овој роман зрачи со новопронајдена зрелост и благост, што го обвива читателот од самиот почеток. Прозата на Петрова е елегантна и евокативна, беспрекорно нè транспортира помеѓу минатото и сегашноста. Вклучувањето на народните песни и употребата на струшкиот говор дополнително ја зголемуваат автентичноста на наративот, потопувајќи нè во богатата културна таписерија од тоа време.
Еден од најинтригантните аспекти на овој роман е интеракцијата меѓу фактите и фикцијата. Преку предговорот и поговорот, Петрова умно ја врамува приказната помеѓу две сцени со современа писателка и нејзиниот издавач, додавајќи забавна нота и оставајќи нè да ги преиспитуваме заматените линии помеѓу реалноста и имагинацијата. Првото и последното поглавје буквално ткаат суптилна мистерија што останува во умот на читателот долго откако ќе се сврти последната страница.
Забележителен детаљ што вреди да се спомене е и привлечниот начин на кој Митра му се обраќа на својот сопруг Димитар во писмата, со изрази како „високоуважуван учителе“. Овој суптилен избор на адресирање, како и именувањето на училиштето како „Ученољубие“, служат како постојан потсетник за важноста на образованието во животот на овие ликови. Ја зајакнуваат идејата дека знаењето може да го премости јазот помеѓу општествените ограничувања и личниот раст. Сведоци сме дека Митра и нејзините ученички сонуваат за иднината во која образованието веќе не е привилегија, туку право. Преку зборовите на Петрова одекнуваат нивните желби: „Некогаш, кога ќе се изморевме од буквите и зборовите, а притиснати од топлината и жештината на денот, мечтаевме за тоа како некогаш ќе имаме вистинско училиште, простор кој ќе нè заштитува од топлината или од студот и кој ќе си го нарекуваме училиште. Место каде што ќе можеме да седнеме и да се сконцентрираме. Каде што ќе можеме да седнеме и веднаш буквите и зборовите да ги запишуваме, а не да ги чуваме во главите додека не најдеме вистински момент и време за да ги запишеме. Имаше богати домаќинки кои сакаа да помогнат да имаме вистинско училиште, имаше слугинки кои од својата заработувачка ќе се откажеа за тоа – но сите знаевме дека засега тоа беше невозможно. Тоа беше наша најголема и најважна женска тајна, која знаевме дека еден ден ќе се открие и ќе станат јасни многу работи. Знаевме дека Ученољубие ќе излезе од сенка, но сега не беше време.“
„Излегувањето од сенка – Тајното женско училиште“ е прекрасен роман што ги пренесува читателите во едно минато време, каде што блескаат истрајноста и издржливоста на жените. Дијана Петрова маестрално изградила приказна што го почитува прогресивниот дух на Митра Миладинова и нејзините современици. Прецизното истражување, зрелиот стил и автентичниот тон на романот го прават привлечно четиво од почеток до крај. Затоа, драги читатели, погрижете се да го додадете ова одлично дело во вашата листа за читање. Секако е патување што нема да сакате да го пропуштите!
Пишува: Кристина Дукоска
