Единствените мемоари напишани во Аушвиц

 

 

Криејќи се во куп стари алишта под бараката, Еди де Винд ја напишал „Последната станица Аушвиц“ во деновите веднаш по ослободувањето на логорот пред 76 години.

Седумдесет и шест години откако Еди де Винд ја напишал својата „Последна станица Аушвиц“, книгата на психијатарот е преведена на многу јазици.  Де Винд користел фуражен бележник и молив за да ги испише своите патила.

Не знаејќи дали бележникот ќе падне во рацете на Русите, Германците или некои други, Холандскиот Евреин де Винд го користел псевдонимот Ханс ван Дам. Во книгата се демонстрирани бруталностите применети врз сопругата на Де Винд, Фридел, затворена во логорот неколку метри подалеку од него во озлогласениот  Блок 10.

Де Винд во својата книга пишува за „неподносливиот мирис на месо“ што излегувал од оџакот на крематориумот Аушвиц I и како тоа влијаело врз него.

„Уморен си и ти се грози од себе зашто си човечко суштество и зашто и СС-овците се човечки суштества исто така“, напишал Де Винд.

Иако „Последна станица Аушвиц“ првично е објавена на холандски во 1946 година, не наидува на поширока публика, освен кај преживеаните. По смртта на Де Винд во 1987 година, членовите на неговото семејство се обидувале да ја објават книгата на повеќе јазици.

„Оваа книга веројатно е единственото сведоштво од холокаустот напишано „in situ“ во реално време и не е базирана на избледени, приближни сеќавања, и врз неа не влијаеле други приказни и извештаи“, вели Доријан де Винд, чиј прадедо бил брат на прадедото на Еди де Винд.

За семејството на Еди де Винд, објавувањето на мемоарите е исполнување на ветувањето што Де Винд го дава во јануари 1945 година, кога на снежните полиња околу Аушвиц ја среќава младата Холанѓанка со име  Роси. Логорот само што е ослободен и луѓето се во потрага по храна, лекови и вести за своите сакани.

„Нема да ни веруваат кога ќе се вратиме дома во Холандија и ќе им го раскажеме сето ова“, вели Роси, која побегнала од маршот на смртта. Претходно ја гледала мајка си како умира гладувајќи и била принудена да ја погреба.

„Ќе ги натераме да ни веруваат, ќе има службени извештаи што ќе ја докажат вистинитоста на нашите приказни“, ѝ вели Де Винд. „А ако некој сѐ уште не верува, ќе ги прашам: каде се мајка ми, татко ми, моите браќа и останатите десетици илјади?“

За време на холокаустот, Еди де Винд бил сведок на клучни моменти во германската војна против Евреите.

Пред Германците да ги протераат еврејските студенти и наставници од холандските универзитети, Де Винд бил последниот еврејски лекар што дипломирал на универзитетот во Лајден. Кратко потоа е одведен за време на озлогласеното прогонство на 23 февруари 1941 година, кога Германците уапсиле 427 еврејски мажи во стариот еврејски кварт во Амстердам.

Откако ги испратиле во логор во близина на Шорл, мажите биле свирепо претепани и подведени на медицински експерименти, раскажува Мелхер де Винд, синот на Еди де Винд.

„Мојот татко како лекар успеал да им сугерира дека е болен од туберкулоза и заедно со уште единаесет други е вратен назад. Мажите морале цикцак да бегаат од логорот, плашејќи се да не им пукаат во грб“, раскажува Мелхер де Винд за израелски „Тајмс“.

Од 427 мажи уапсени тој февруарски ден во Амстердам, само тројца преживеале – меѓу кои е и Де Винд.

Откако веќе еднаш ѝ избегал на раката на судбината, Еди де Винд презел чекор што не му е познат на ниту еден холандски еврејски лекар: доброволно заминал во транзитниот камп Вестерборг во обид да ја заштити мајка си од депортација во Аушвиц. Во замена да ја ослободат мајка му, Де Винд им ветил на челниците дека ќе им служи како лекар.

Но, кога Де Винд стигнува во Вестерборг, дознава дека мајка му веќе била депортирана во Аушвиц. Огорчен од информациите, останал во транзитниот камп да се грижи за луѓето што сакале да се „преселат“ во окупираната Полска со задача да утврдува дали затворениците се доволно здрави да го издржат следниот транспорт.

Вниманието му го привлекува една од младите сестри што ги сретнал во медицинската барака. Неколку недели по средбата со неа, Де Винд ја побарал Фридел Коморник за жена и таа прифатила.

Во 1943 година Еди и Фридел де Винд биле депортирани во Аушвиц. За разлика од повеќето Евреи испратени во логорот на смртта – Де Винд по доаѓањето не биле „избрани“ за убивање. Наместо тоа, биле затворени во главниот логор Аушвиц I, во соседни бараки.

Додека Де Винд работел во медицинската барака, Фридел била затворена во озлогласениот Блок 10. Таму нацистичките лекари спроведувале ужасни експерименти врз жените, наводно во согласност со радикалните нацистички теории за проширување на германската раса додека ја стерилизираат неариевската.

За тоа време, парот одржувал контакт испраќајќи си пораки преку бодликавата жица помеѓу бараките. И двајцата имале контакт со озлогласениот Јозеф Менгеле, кој го прашал Де Винд кои заразни болести ги има во логорот Вестерборг.

Еден од последните денови пред ослободувањето на логорот, Де Винд ја видел сопругата како заминува на еден од маршевите на смртта. За ова искуство подоцна пишува во трето лице:

„…Сѐ уште пред очите ја имаше нејзината слика. Таа слика засекогаш ќе остане со него. Таа ќе продолжи да постои во него, душата ќе ѝ живее преку неговата иако телото ѝ почива таму во оние магливи сини планини.“

Книгата на Де Винд објавена во 1946 година не станала бестселер. Според неговиот син, за тоа имало неколку причини:

Додека Холандија се обновувала и заздравувала од ужасите на војната, немало голем интерес за еврејските приказни на преживеаните од логорите на смртта. „И онака не ги пречекаа најтопло. Книгите како онаа на татко ми дури ги нарекуваа литература од бодликавите жици“, изјавува Мелхер де Винд.

Во 1949 година Еди де Винд во есејот за „психолошките последици од прогонството“, го воведува терминот „синдром на концентрационен логор“ или познат како „КЦ-синдром“. Овој синдром подразбира патолошки последици кај преживеани постлогорски затвореници. Според стручните лица, овој синдром вклучува епизоди на депресија, анксиозност, интелектуални оштетувања и други симптоми.

Во текот на последните денови од животот на Де Винд, неговиот син сведочи за психолошки последици од холокаустот и кај татко му. Де Винд се расплакал откако разбрал дека умрел пациентот од соседната соба.

„Кога го прашав зошто плаче“, раскажува син му, „ми рече дека сознанието дека умрел друг му дозволува да живее барем уште еден ден. Се чини дека, и покрај сите лекувања што ги помина во животот, на крајот во главата повторно се врати во Аушвиц.“

Извор: The Times of Israel

Превод од англиски: Елена Конеска