Оливера Ќорвезироска за „Америка“ од Жарко Кујунџиски: Америка е тој, а не таа.

 

Америка се случува во Италија. Таа не е држава, ниту континент, таа е Тој – Америка Берти со „прсти накривени надесно“. Пркнати влакна на градите, (…) кафеноцрвени точки по грбот што во сенките на есента се претвораат во суви дабови лисја врз каллива козја патека“. Сопственикот на „Соби Берти“, сопруг на Мајра Берти, која „пекаше по ракавици“, очув на Венеција, Катанија и татко на Рома, е главниот лик околу кој се плете и расплетува светот, онаков каков што е, но и онаков каков што би можело да биде. Концептот на раскажувањето е прецизен и зрел, неговото спроведување – доследно. Кујунџиски си задал задача и ја решил, почитувајќи ги сопствените строги правила. Сакајќи големите (историски) нешта (Втората светска војна, на пример) и големите имиња – ознаки (Америка…) да ги претстави низ призма на одделни ликови затскриени зад нив само како звук, како гласовна коинциденција, дури и како „погрешна трага“, Кујунџиски остварува многу подлабоки ефекти на повеќе нивоа. Романот почнува од средината на хронолошкото време на приказната, почетокот одложувајќи го низ текстот сѐ дури не се најде идеално место за него кон средината на романот. И сѐ така со усет за кршење и „монтирање“ одделни реални времиња во совршеното на фикцијата. Крајот, пак, си е крај, но и тој не е само тоа, туку и поетска завршница, речиси жанровско изненадување: солзи, вечност и „девет илјади седумстотини четириесет и четири пати со јаглен испишано името на Америка на „белината на ѕидовите до таванот на ќелијата“. Романот Америка е „заводлив, оригинален текст со вкус на онеобичување, контроверзија, развиорена имагинација, автоиронија и хумор“, сосем по мерка на современиот љубопитен и амбициозен читател што од фикцијата бара да ја скроти предоминантната вистина.

 

Пишува: Оливера Ќорвезироска