Преведувачки импресии: Кон „Замок“ од Франц Кафка
К. доаѓа во селото во кое е назначен како геометар од страна на надлежните во неговиот замок. Но, до него К. никако не може да стигне – наместо тоа, наидува на луѓето од селото и ги доживува опскурноста и налудничавоста на нивниот туѓ свет. Сета содржина на ова книжевно ремек-дело може накратко да биде означена како залудни обиди на К. да го најде патот до замокот. Но пристигнувањето таму и контактот со надлежните во него – нешта што би требало да се разбирливи сами по себе поради причината (којашто, пак, не ни јасно наведена, дури и е одрекувана) за самото доаѓање на К. во селото – стануваат неостварливи.
„Замок“ е приказ на она што значи опструкција, „ѕид“, апсурд, неисполнетост и пораз како суштински одредници во делото. Стилот на Франц Кафка е суптилен и речиси „чиновнички“ педантен. Речениците потполно ја изразуваат мачната атмосфера на апсурдниот циклус: стремеж, пораз, надеж, нов почеток… Во книгава преовладува немоста на судбината, при читањето се редат поглавја во кои нема ниту резрешница за К. ниту некаков излез, туку само негово „тонење“. Се наметнуваат прашањата: Која е смислата на јаловата упорност на К.-овото трагање? Зошто нема откажување од таквиот стремеж, како разрешувачка алтернатива? Всушност, поентата на „Замок“ не лежи во нивниот содржински одговор, туку во нивната наметнатост како рефлексија на човековата опстојба. На пример, постои трагањето на К. и не постои откажување – и толку. Да се објаснува преку некакво содржајно одговарање на прашањата од стилот: „Што би било ако К. …?“ би било надвор од „логиката“ на овој роман. Значи, поентата е во даденоста на К.-овата стварност, во неговата „фрленост“ во еден несфатлив свет. „Замок“ претставува приказ на „пеколните кругови“ на помама по она по што тежнее К. Дури и најслабото навестување на некаков пробив до замокот е доволно да ги насочи сета негова суштина и волја, сè додека на крајот навестувањето не се претвори во бездна на неуспех, во речиси циничен одговор на К.-овите настојби.
На сѐ претходно може да се даде еден егзистенцијалистички заклучок: всушност, во слична штура враменост на опстојувањето како збир на залудни усилби се фрлени сите; јанѕата на К. е налик онаа што е судена секому. Она човечкото во К. му го предизвикува стремежот, кој во суштина е вовед во едно болно-трагично доживување на стварноста – К. има латентна помама по она што го ништи и речиси е на граница на несфатливост неговата неемотивност кон сопствениот неуспех.
Но, и покрај неподатливоста за некакви содржински и дефинитивно одговорени прашања, во романот на Франц Кафка останува да „виси“ она што гласи: што всушност претставува замокот? Тој е паралела на божество, на некаков строг и недоловлив апсолут до кој не може да се стигне (правец оддолу-нагоре), исто како што божественото не може да дојде до човека (правец одгоре-надолу, како во „Империската порака“). Региите на божественото и човековото се заемно недоловливи. Повеќе се чини дека поимот замок е вметнат за да ја нагласи врзаноста на К.-овата (читај: човековата) опстојба во „подножјето“, каде што владее единствено апсурдноста. Од суштинско значење е нагласувањето на описот на замокот: тој нема големи ѕидови, нема крупни, моќни и убавоградени бедеми. Во романот тој е претставен како нешто што дури нема ни естетска приемчивост: „… тоа не беше стар витешки замок, ниту, пак, нов раскошен дворец, туку една еднообразна низа на зданија…“ Така, во романот, она по што се тежнее дури е и недопадливо и туѓо. Туѓи се и начините на кои главниот лик сака да стане дел од селото – поточно, да стане дел од „подножјето“ на апсурдноста – недопадливи и туѓи се селаните, нивните куќарки, мачни се нивните судбини, гостилниците, атмосферата… Отуѓеноста, приземното и очајот се ознаки што владеат во романот, но тука тие се преобликувани на „мета“рамниште, така што нивната трансформација го определува генијалното сиже на „Замок“.
Пишува: Бобан Здравковски Андреевски
