Недела на преведувачи: Разговор со Душко Крстевски
Душко Крстевски е роден во Скопје, каде што се школува и моментално работи. Дипломира на Катедрата за македонска книжевност и јужнословенски книжевности на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ при скопскиот универзитет „Св. Кирил и Методиј“, каде што моментално е магистранд по македонска литература. Застапуван е во неколку антологии на македонската млада поезија. Преведува од бугарски јазик, како за домашната културна сцена така и во рамките на интернационалниот проект „Across Europe“. Исто така, преведува и од хрватски и од српски јазик. Моментално работи како професор по македонски јазик и литература во Меѓународните училишта НОВА во Скопје.
Во рамките на „Недела на преведувачи“ со Душко зборуваме за неговиот превод на делото „Малиот Бог на земјотресот“.
Кој е првиот збор кој ви доаѓа на ум на јазикот кој го преведувате? А кој ви е омилен?
Спомени и памет. Јазикот има некој свој внатрешен живот кој не се губи и останува свој колку добро и да се преведе на друг јазик. Омилен збор имам за секоја книга посебно. Секоја книга има еден свој „лајтмотив“ збор кој се провлекува низ книгата како „скриен жиг“.
Кога јазикот со кој работите би бил дете, какво дете би било тоа? Како вие го замислувате и кој е вашиот однос со него?
Во мојот случај тоа е дете со кое се разбираме многу добро, но има одвреме-навреме и моменти кога тоа дете мора добро да го сослушам за да го разберам што вели. Но, не да го карам и кудам. Тоа се „лажните пријатели“. Зборови кои еднакво се пишуваат, но значат различни нешта во два блиски јазици. Не е исто да си вреден (трудољубив) во македонскиот и вреден (штетен) во бугарскиот јазик.
Како изгледа еден ваш ден кога активно работите на превод на некое дело?
Преведувањето обично го правам попладне или приквечер. Бавно, но со повеќе емотивност и отвореност за нијансите на различните зборови. Денот ми е за рационални писанија и предавања, вечерта за поезија или превод. Навечер се будат емоциите на зборовите. Повеќе значат и повеќе болат доцна во ноќта, пред полноќ.
Дали имате некој специфичен концепт на работа или секое дело е авантура само по себе?
Делото го читам со најголемо внимание. Обично ги читам до крај, но имало и случаи кога делото е супер интересно и приказната е неизвесна до самиот крај, тогаш последните 50 страници не ги дочитувам за да ме заинтригира разврската до самиот крај додека преведувам. Во исто време да бидам и преведувач и читател и инспектор на тоа како ќе заврши делото. Своевидно преведувачко одложување на задоволството во текстот.
Литературниот превод претставува заемно вкоренување на два идентитети во една приказна. Можете ли да ни кажете повеќе за вашиот удел во тоа?
Преведувачот се обидува да ја пренесе приказната од еден јазичен систем во друг. Потежок, но и почист е преводот кога се прави од два несродни, тотално различни јазици. Но, кога се преведува од блиски, сродни јазици, тука веќе се ловат нијанси. Во тие случаи поважно е да знаеш контекстот и културата, отколку суво познавање на јазикот. Никогаш не сум можел да ги разберам преведувачите кои не се интересираат за литературата, туку единствено за јазичното пренесување од еден во друг систем.
Како изгледаше преведувањето на „Малиот Бог на земјотресот“?
Работата на тој роман во поголем дел беше во Софија, во рамките на една преведувачка рeзиденција. Оваа резиденција беше поддржана од проектот „Превод во движење“ (1.2.2021 – 31.8.2023), кофинансирана од програмата „Креативна Европа“ на Европската унија и од Националниот фонд за култура на Бугарија.Многу подобар превод се прави кога преведуваш во истиот град во кој се случува дејствието во книгата. Можеш многу подобро да ја почувствуваш книгата и ликовите во неа. Да се будиш во Софија, да преведуваш на местата во Софија и Русе опишани во книгата. Да преведуваш во кафе-барот наспроти киното и рестораните споменати во книгата. Да се шеташ по улиците барајќи ги во толпата книжевните ликови, иако знаеш дека тие не се таму. Барем не под тоа име. Преубаво е чувството да се пренесеш физички на местото каде се одвива романот што го преведуваш. Е сега, тој луксуз го немал преведувачот на Господарот на прстените.
Преводи на Душко Крстевски во издание на „Антолог“:
„Малиот Бог на земјотресот“ од Петар Денчев
„Една иста река“ од Здравка Евтимова
„Стаклената река“ од Емил Андреев
„18% сиво“ од Захари Карабашлиев
„Пирамидите на денот“ од Даина Ополскаите
Недела на преведувачи е во рамки на проектот Создадено во Европа: Моќта на различноста/Made in Europe: The power of diversity, реализиран со поддршка на програмата Креативна Европа на Европската Унија.
