Кутија на приказни (трет дел)

 

 

Ви претставуваме уште еден дел од нашиот избор на многубројните творби што ни пристигнаа во Кутијата на приказни.

 

Дали – Белинда Сипкоска Гаштарова

Дали може да се умре од мисла

но не од мисла за себе,

туку од мисла за тие што ги сакаш

оти ова зло не бира некој ред

па се прашуваш некој грев да не плаќаш.

Дали може да побели коса

од исти вести

што ги слушаш секој ден без крај,

а не дава душа да гушнеш ќерка

па си велиш бар да беше друг октомври, или мај.

Дали може срце да ти лупа

кога гледаш дека има

луѓе неверници, луѓе без морал и чест

што во ризик те носат и не им е гајле

за нив короната ништо не е, само лажна вест.

Дали може дури можам

на друга планета да заминам веднаш

со сите што ги сакам, со сите што ме сакаат

па да ги гушнам, бакнам, допрам

и да ме гушнат, бакнат, допрат

оти без тоа животот е неживот

оти без тоа љубовта е половична

оти тоа ми фали месеци осум

оти без тоа човек не сум.

 

 

Меѓу четирите ѕида – Јована Матевска Атанасова 

Овие ѕидови ја менуваат бојата на пет години, приближно. Татко ми не успева да го погоди соодносот за тиркизна: зелената со сината, палетата со бои во продавницата мами, успева да го излаже окото за нијанса. Ама горделив е, и со машка гордост кога мајка ми го подбуцнува да повикаат бојаџија за следното бојадисување, тој си ја користи рационализацијата: влагата, основата е, бојата е бајата, веќе никогаш не купувам од таму, не гледаш за мерак дојде, поголем мајстор од мене нема, а дури има и такви кога вината ја наоѓа во тектонските изместувања на земјата.

Мама не може против неговата суета. Или се обезгласува за да не ја обезглави крунисаната машка дарба да бидат хаОсмајстори. Во сета хармонија на мојот дом, зачинет со кујнска арома и инфантилни несогласувања, кои секако знаат да преминат по инерција во кавги, јас бев детето на кое му недостигаа распуканите ѕидови и прекорувањата да ја затвора вратата зад себе за време на грејната сезона. Се иселив, барав осамостојување, некој суверенитет, ама гарсониерата не содржеше прикриен надоместок за љубов, туку непишан трошок за отуѓување. Бев осамена. Цврстината ги егзорцираше моите коски во адолесценција и јас копнеев да станам полноправен стопан на своите мисли, на мирисите што ќе се претопуваат во боите на младоста, ќе го шараат просторот во пастел и ќе зреат како плодови со најслатки шеќери во мојот ум.

Ги товарам куферите на прагот. Дојде Короната. Ни ги измени плановите на милиони. Се иселив, но во обратна насока, бев шкотски овчар што го бара патот за назад. Мајка ми ги остава садовите недомиени, нешто сосема несвојствено за неа, ми бакнува чело како тоа да е икона. – Мила моја! – ми го позема и ранецот, рамената ми се ослободуваат од тежината, нејзината еуфорија ја почувствува и брошот на моето палто. Падна.

Тато се радува на свој начин на моето доаѓање. Ги чисти оџаците и во моментот на влегувањето, со такт синхронизиран, паѓа облак саѓи во каминот и сиот поцрнет се закашлува. Се смееме. Признавањето не му било одлика. Ми недостигаа нивните насмевки. И одекот од затнатото ’рчење на мама што преминува во грофвтање, ако смеата се пролонгирала. Таа е медена. Премачкана со најслатките екстракти. А тато е јатка. Потребен е секојдневно, а предизвикува алергии. Од милина, секако.

Се распакувам. Собата ме чека каква што сум ја оставила, и тоа до најмалото ќоше. Само мама не го остава правот да се наталожи, за да ја потсети дека сум далеку, не доаѓам. Испразнетото гнездо е хронична невралгија, не се залекува. Постерите се еден времеплов. Ги гледам и блажена насмевка го закрасува лицето. Ах, колку мака видов додека да ги залепам! И мака и искинати нервни врски. И тоа повторно тато со проклетите ѕидови. „Селотејпот ќе ги излушти. Не доаѓа предвид.“ Уште од тогаш тие му биле главна преокупација. Добро, исто и јас. Рано научив дека животот е ѕид. Човек ја одредува дебелината и неговата трајност. Што тој ѕид ќе пропушта, зависи од способноста да се оградува од влијанијата. Бојата на ѕидот само еднаш е иста. Следните премачкувања ја осветлуваат или ја затемнуваат. Дупките не може да се пополнат самостојно. Потребно е да се префарба целиот ѕид за тие да се спојат со околната плоштина.

Постелината не мириса на истиот омекнувач. Којзнае дали и таа фирма по принудната приватизација не спуштила резе. Ама засилениот мирис ми става до знаење дека мама повторно користи капаче повеќе од препорачаното. Лежам и спокојот ме обгрнува сè до рамената, небаре е јорганот со пердуви. Таванот го спуштија. Старите куќи се вистински луксуз за греење и одржување. Со носот заринкувам во Ушко, моето розово долгоушесто другарче, и додека да ги избројам неговите мустаќи, сонувам.

Телевизорот ечи. Телопот со црвени ленти претрчува низ екранот. Вонредни вести. Заразени. Смртоносен вирус. Полициски час. Кризен штаб. Сложенки нечуени од војната во 2001 година. Мајка ми и татко ми седат како хипнотизирани пред телевизорот и нешто глодаат. Нервоза, дијагностицирам од нивното поведение. „Вирусот ковид и неговата симптоматологија…“ Пшшшт „И премиерот на Англија меѓу заразените…“ Пшшшт „Пандемијата се очекува да прогресира колку и шпанската треска…“ Не трепнуваат. Масовна хипноза. Робуваат пред проповедта зад малите екрани.

На прсти заминувам до мојот бункер, собата. Меѓу овие четири ѕида што ги преживеале моите солзни порои и лелеци, удари со тупаници, викања и гласна музика, тајни воздишки и дошепки, ги криеле и Марко и Тони, моите недозволени соништа, и првата лименка пиво во осмолетка… Трите точки се вкрстуваат во само една.

Тука го оставив детството. Го засолнав. Ми беше страв ако го понесам со себе спакувано во куферите, ќе го извалкам, ќе го истуткам… Го оставив да им прави друштво на тато и мама, да ги варди кога не можам јас, да ја осветлуваат мрачната соба пехарите на истрчаните маратони и дипломите за најдобра творба по повод патрониот празник да им дадат до знаење… Не живеам таму, но нивна сум.

Ги оставив сите кукли да ги чуваат моите спомени од сеништа и почудишта. И тоа ми недостигаше. Ме рануваше наместо да ме нахрани. Сламката кон една мината епоха сега се вееше пред мене и ми задаваше удари со себичноста што ја вложив за да се отцепам од едно ткиво во кое сум функционирала беспрекорно здраво.

Која бев јас со идентитетот заборавен дома? Се одрекуваш ли од минатото, можеш ли така, како ѕидот и пукнатините? Можев ли да ја откорнам рамката од вратата што на моите им послужила како висиномер за моето растење? Или скришното ќоше каде што ги складирав позајмените благи задоволства што грешките на мојата непослушност ги таложеа по расипаните заби? Парталавата душа се гледаше и низ слоевите зимска облека, зар не? Имаше ли место во новиот дом што како бесконечен шатор, заостанат во просторната димензија, допрен од магијата, се тегнеше и собираше цело кралство, моето?

Јас сум поштедена од готвење. Мама готви везден. Ова мое враќање го дочека како воскресение. На штитникот за топлина го остава врелото тенџере. Го чита мојот збрчкан нос, затечен од препознаениот мирис.

– Спанаќ. За имунитетот да го зголемиме. Има и лукче. Се надевам не излегуваш. – Со саркастичност ме погледнува и чека на моето одобрување. Се смееме на маката, се смееме сега кога слободното движење е казниво со законска одредба. Кој би помислил дека домашната атмосфера ќе ме гали без притисокот на светот надвор? Дека неиспишаната табла, табула раса, сум ја чувала сè уште во мене, но живее во пораснато тело?

Дете сум повторно. Го чувствувам тоа во нивните погледи топлина. Го реанимирам детското хоби и повторно творам. Како најмала, во случајов, најзаштитена во однос на последиците од вирусот, пазарам во продавница. Во дваесет и два часот светлото во мојата соба се исклучува. Како ништо да не се изменило или сум била отсутна предолго?

Да, дете сум. Постапките на мајка ми и ограничувањето на татко ми ме дефинираат. Комфористички уживам во улогата на ќерка. Привилегирана сум. Имам два пара раце околу моите. И уште четири очи што соколуваат зад секој направен чекор. Со боичките ја поправам излупената иверица. Kако сум решила да го оставам овој бесплатен комодитет? Сум размислувала со главата или колективниот занес на полнолетството?

Од кујната ме буди мирисот на подгорени палачинки. Не морам да го видам календарот за да знам дека е недела. Семејните навики не се менуваат лесно. Ме чека шолја чај на моето место на масата. Облеката ми е испрана и педантно спрострена на балконот. Не морам да го вклучам радиото за да имам друштво или да дремам со часови на групен разговор на Вибер. Татко ми е наутро подмачкан за разговор од која било област. Спремен како телевизиски квиз. Го оптегнува весникот и го остава на масата. Мама змиски го погледнува зашто весникот е за неа нешто валкано, нечисто, оловно, а трпезата свето место на кое и Исус вечерал за последен пат. Повторно ме скокотка чувството на среќа. Сака да пробие, знам, да се искривоколчи во насмевка.

„Короната ќе излезе од нашето секојдневје, ќе се излити нејзиното влијание во вестите и контактните емисии, дедовците повторно ќе се собираат во паркот на клупите и ќе играат табла и прегратките ќе се вратат во оправдано присуство меѓу познајниците и пријателите. Ќе ја надминеме социјалната дистанца. Пандемијата ќе остане запишана како бројка, ќе ја изучуваат историчарите и идните доктори, како годината кога светот запре, иако оската продолжи да се врти. Но тука се и луѓето што изгубиле некој драгоцен, тие што ампутирале нечие присуство, принудени да се приспособат на новонастанатата местоположба со неповолни координати, со празнина и немост. Ама што е вирусот во однос на она што живее наталожено во човекот од неговото раѓање? Можноста да ја надмине секоја ситуација, да ја надмудри болката во себе и да се приспособи како одново да се родил?“

Taто го дочитува краткиот исечок од нечија колумна, го здиплува весникот и, поучен од мајчиниот прекор, го остава весникот на столот. Баш како и човечкото битие за кое зборувал колумнистот, кое суштествува по пат на обиди и грешки.

– Сè ќе си дојде на место. Само трпение – мудрува со извлечениот заклучок од прочитаното. Ги трие дланките една во друга, па несмасно ја опфаќа лажицата и сркнува. Побелените мустаќи позеленуваат од јакиот чај.

Епитетот на дете сега, додека се топам на масата, опкружена со палачинките и предвиденото однесување на моите родители, го заситува секој резервоар во моето его. Јас се вратив од каде што потекнав, се збогував со егоистот и со егоцентрикот залепени по душата. Ги добив родителите назад. Нема поголема пофалба од припаѓањето. Ова ми недостигало, сфатив пред да биде предоцна. Започнувам да ја ценам слободата во облик што ме дистанцира, истовремено ме ресоцијализира од пустиник, осаменик, ме носи до првобитната форма, точката на поаѓање.

Јас стоев во триаголник, составен од три бенки, кои оперативно не смее да се отстранат. Дете сум, дете на 23 години, дете на двајца родители, и такво доживотно ќе останам.

– Сега ли најде? – го слушам нервозниот тон на мама и увото на тато како се надоврзува. Во пензионерските денови бесполезно лута да најде нова занимација, да се открие одново. – Се расипа машината. Ќе ја пропуштам евтината денес. – Ги вади алиштата од барабанот назад во коритото. Тато молчи и демне. Бесшумно се упатува кон спалната соба и пребарува низ кутијата со алати. Ги вади шрафцигерите и воскликнува пред мама, впрочем ја одминува како да не постои и ѝ се обраќа на машината: -– До следната центрифуга. – Ја исклучува од напојувањето и металниот дел на орудието со кое ќе ја залови под своја команда светнува под светилката, како во хорор-филм.

Мама ми сигнализира низ лицето наборено од „нели ти реков“. – A бев убедена дека шахот ќе го изведе на прав пат. – се прегрнуваме и го оставаме тато да си поприкаже со машината.

– Кај ти доаѓа мајстор во вакво време? – повторно бара оправдување за новооткриената љубопитност кон механиката.

– Сутлијач или кифлички? – ги подигам млекото и квасецот. Месењето е некој издувен женски вентил за време на пандемијата. Застанува воздухот, давајќи ми еуфоричен занес, го дишам кислородот и уживам во изборот да бидам тука, меѓу четирите ѕидови. За да бидеш носител на светлото, треба да поминеш низ мракот. Сме го насамариле бремето на плеќи, од светската несовесност кон украсите на земјата, луѓето и природата. Понекогаш бесмртноста е чувство што нè оддалечува од реалноста. Ама и човекот како најсофистицирана машина се расипува. А јас ќе чекам да помине невремево, скриена во родителското гнездо, каде што и громот како ној се заземјува и зимите мирисаат на зрели лубеници. Самоизолацијата ме истурка до ќошот да сфатам дека не можам да опстанам сама. Што е човекот ако не уште еден вирус што не ќе преживее без своите домаќини?

 

 

Сѐ што не кажав – Лина Димоска

Денес, кога на човештвото му е забрането да се среќава и да се дружи, да се држи за раце, да пее и игра, би сакала да ти кажам сѐ што не ти кажав тогаш кога имав можност за тоа. Знам дека знаеше сѐ што ќе напишам во мојата порака за тебе, но сакам да знае и светот и цел универзум дека јас бев, сум и засекогаш ќе останам татина ќерка бидејќи ти не ме напушти. Длабоко во себе знам дека ти секогаш си до мене и од небесата ќе го гледаш секој мој успех и неуспех и во царството небесно ќе ги славиш сите мои победи, а твојот глас во мојата глава ќе ме потсетува дека не постојат порази и неуспеси, туку само нови лекции од кои треба да се научи нешто ново.
Ми недостигаш, тато. Ми недостига топлината во твојот поглед, ми недостига смиреноста во твојот глас. Ми недостигаат разговорите со тебе и тајните што ги знаевме само јас и ти. Ми недостига да видам како ја отвораш вратата од дневната соба и влегуваш, носејќи торба полна со моите омилени чоколади. Ми недостига да го слушам твоето ‘рчење додека спиеш. Ми недостига да гледам како седиш на трпезариската маса и јадеш. Ми недостига мирисот на јакото кафе што некогаш го пиевме. Најмногу од сѐ ми недостига твоето присуство. Најмногу ми недостигаш ти.
Ти засекогаш ќе живееш во моите спомени. Таму ме држиш за рака и ме носиш во слаткарница на боза и индијанка. Таму првпат одиме во кино, а јас, воодушевена, во полната киносала викам:
– Леле, тато! Колкав телевизор! – додека сите околу се смеат. Таму првпат се возиме со воз, а јас со восхит гледам низ прозорецот и првпат здогледувам копа сено.
– Тато, тато! Види колкава метла! – велам радосно, а ти се смееш. Таму заедно одиме во галерија.
Во спомените, заедно сме на детската претстава „Снежана и седумте џуџиња“. Снежана прашува дали да касне од јаболкото, а јас бунтовнички довикувам да не каса.
Ти благодарам, тато. Ти благодарам за секоја сликовница, за секој кажан збор, благодарам за тоа што со часови ме учеше да возам автомобил. Ти благодарам за секој миг минат на овој свет.
Најди мир на другиот и чувај нѐ и штити нѐ од небото. Ова не е порака за светот, ова е порака за тебе. Благодарна сум на универзумот што избрал да бидам твоја ќерка.
На татко ми

 

Story Box е склоп на проектот UNITED WE READ!, реализиран со поддршка на програмата Креативна Европа на Европската Унија.