Недела на преведувачите: Интервју со Виолета Јагев
Виолета Јагев (родена 1953) е дипломиран инженер технолог и преведувач од шпански јазик. Живеела во Перу 17 години, каде што на шпански јазик завршила основно и средно образование и првите две години на факултетот за петрохемија. Дипломирала на Технолошкиот факултет при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје. Со преведување се занимава од 1979 година и има над 40 книжевни преводи. Добитник е на наградата за превод „Ванѓа Чашуле“ во 2012 година и на наградата „Кирил Пејчиновиќ“ за преведувачкиот опус во 2017 година на Советот на Меѓународната средба на книжевните преведувачи.
Во рамките на проектот „United we read! / Читаме заедно!“ го преведе првиот дел од Бастанската трилогија, романот „Невидливиот чувар“ од шпанската авторка Долорес Редондо.
За својата преведувачка работа имате добиено неколку награди како „Ванѓа Чашуле“ (2012) и „Кирил Пејчиновиќ“ (2017)? Колку Ви значат ваквите признанија и дали Ве мотивираат при преведувачката работа?
Пред сè, претставуваа пријатно изненадување бидејќи беа неочекувани. Многу е убаво чувството дека се признава вашиот труд, но беа и поттик за да продолжам да преведувам и да се трудам да придонесам во пренесувањето кај нас на литературата од шпанско говорно подрачје, кое е многу големо. Станува збор за многу земји и многу народи, а тоа значи и многу светогледи. Секогаш сум била голем читател и преведувањето го сметам како мост за поврзување на културите, меѓусебно запознавање и доближување на народите. Читајќи секогаш можеме да научиме нешто повеќе, да се здобиеме со нови погледи, да откриеме други начини на живеење, однесување, размислување, сфаќање на работите.
Преведувате од шпански јазик, кој покрај во Шпанија, се зборува и во Латинска Америка и на тој простор се одликува со различни карактеристики од шпанскиот што се зборува во Шпанија. Покрај тоа, на територијата на Шпанија се зборуваат и други многу специфични јазици како баскискиот, каталонскиот, галицискиот. Како се справувате со сите овие различни јазични разновидности? Тешко ли е да се доловат различните регионални обележја на јазиците?
Точно, тешко е. Но имав среќа да живеам или поточно да растам и да се школувам во Латинска Америка, поточно во Перу. Би можела да кажам дека во детството и раната младост шпанскиот практично ми бил мајчин јазик. Ако на тоа се додаде љубовта кон читањето и поседувањето голема библиотека дома, тогаш тоа претставува голема предност бидејќи не го знаете само литературниот шпански јазик, туку и локалните изрази и жаргони, и тоа не само од државата во која живеете туку и од другите држави од тоа говорно подрачје. Покрај читањето и дружењето, на телевизија гледате и мексикански, аргентински, чилеански, шпански филмови, вести, новости итн. И кога преведувате, токму поради нив често знаете од која земја е писателот или каде се одвиваат дејствата, и треба да внимавате, бидејќи покрај локалните фрази и изрази, еден ист израз или термин во една земја може да има едно значење, а во друга сосема друго. Тоа не ретко се случува.
Што се однесува на јазиците од автономните заедници во Шпанија што ги набројувате, тоа е навистина тешко. Станува збор за посебни јазици, и кога во текстот има термин или израз на некој од тие јазици, тогаш, со помош на најмоќната алатка што верувам дека сите ја користиме денес, а тоа е интернетот, го барам шпанскиот превод. Кога не го наоѓам или не сум сигурна, барам помош од пријателите, особено од една пријателка од Шпанија, која е поетеса и професор по шпански јазик.
Кој беше најголемиот предизвик во тоа да им се пренесе на македонските читатели шпанската авторка Долорес Редондо со нејзината „бестселерска“ Бастанска трилогија?
Текстот на прв поглед изгледа лесен, но, како што напредуваш со преведувањето, те изненадува со скриени тешкотии, игри на зборови, двосмислени значења. Но тоа е и предизвикот, да успееш да го пренесеш на твојот јазик убавонапишаниот збор. Претпоставувам дека покрај преведувањето на баскиските термини и изрази, малку повеќе време одземаат поговорките и готовите фрази, кои не можат да се преведат буквално и треба да се најдат соодветни во духот на македонскиот јазик, но и без да отстапуваат многу во значењето или пораката што ја пренесуваат во оригиналниот јазик.
„Невидливиот чувар“ и другите делови од Бастанската трилогија се трилери, но покрај типичното истражување на убиствата, тука се присутни и многу други елементи, многу важни социјални и семејни прашања со кои се соочуваат ликовите, многу референции од баскискиот фолклор и митологија, регионални обичаи, навики, храна и слично. Дали на преводот на овие дела им претходеше долга истражувачка работа?
Да, потрошив многу време истражувајќи ја баскиската митологија, која е многу специфична, како и сите локални митологии, кои не се и веројатно не можат да бидат општопознати. Но тоа е многу интересно и е убава можност да се научат многу работи за еден народ преку неговите верувања и легенди. Истото важи и за храната. Мислам дека храната ми е една од потешките работи за преведување. Кога преведувам, често ставам фусноти бидејќи мислам дека само така може посеопфатно и појасно да се сфати пораката што сака да ја пренесе писателот.
Каков вид книги најмногу уживате да преведувате? Имате ли омилени автори или жанрови?
Книгите од жанровите што ми се омилени. Во младоста бев неуморен читател на научната фантастика, почнав со Жил Верн, а по него следуваа Асимов, Хербет и други. Па Саган. Приказните и фантастиката, на пример романите на Толкин. Потоа ме привлекоа детективските романи, Шерлок Холмс и книгите на Агата Кристи, и Сименон. И шпионските со Ле Каре на чело. Ја сакам и класичната литература и мислам дека сум прочитала поголем дел од класиците. Нормално, сум читала дела и на перуански писатели, Сиро Алегрија, Сесар Ваљехо, Марио Варгас Љоса, Хулио Рамон Рибејро, Хосе Марија Аргедас; на латиноамериканските, Габриел Гарсија Маркес, Алехо Карпентиер, Карлос Фуентес; на португалскиот писател Ека де Кеирош, и други.
Сето тоа уште ме привлекува, но сега би ги додала и историските романи. Знаете, со годините некои љубови остануваат, но се појавуваат и некои нови. Поради тоа можам да кажам дека преведувањето на Бастанската трилогија, освен предизвик бидејќи не е класичен трилер, претставуваше и вистинско задоволство.
Преводи од Виолета Јагев во издание на „Антолог“:
Невидливиот чувар – Долорес Редондо (Бастанска трилогија – прв дел)
Заветот на коските – Долорес Редондо (Бастанска трилогија – втор дел)
Дар за бурата – Долорес Редондо (Бастанска трилогија – трет дел)
Пасија по Г. Х. – Кларис Лиспектор
Само еден труп повеќе – Рамиро Пиниља
Габриела, каранфилче и цимет – Жорже Амадо
На плоштадот Дијамант – Мерсе Родереда
Ракопис за вториот настанок – Мануел де Педроло
Што да сторам кога сѐ гори – Антонио Лобо Антунес
Седум куќи во Франција -Бернардо Ачага
НЕДЕЛА НА ПРЕВЕДУВАЧИТЕ е во склоп на проектот UNITED WE READ!, реализиран со поддршка на програмата Креативна Европа на Европската Унија.
