Рецензија од прв читател: Анде за „Скарлетна студија“ од Артур Конан Дојл

Почетоците на модерниот криминалистички роман

Кога човек првпат ќе ги загледа страниците на првиот роман за Шерлок Холмс од Сер Артур Конан Дојл, добива впечаток дека го чека приказна којашто можеби не е доволно добро сработена, земајќи го предвид моментот на фонтот зборови, чиј стандард кај криминалистичките романи е неколкукратно поголем. Меѓутоа, веднаш штом романот ти паѓа во раце, се добива еден сосема друг впечаток.

Имено, несомнено името на Дојл се поврзува со пионерство при творењето во жанрот, точно поради тоа што тој успеал да го изостри писателскиот занает, и притоа со малку да каже многу, на тој начин поставувајќи ги стандардите според кои сите последователни негови следбеници ќе творат. Преку претставувањето на ликот на ексцентричниот Шерлок Холмс и неговиот помошник, докторот Вотсон, на читателот едновремено му се понудени темелите на два популарни жанрови: криминалистичкиот роман и buddy-cop авантурата. Читајќи го Дојл, читателот може веднаш да ги препознае подоцнежните Поаро и Хејстингс, и ред други фиктивни полициски инспектори од подоцнежната популарна литература.

Она што освежува кај ова деби појавување на најпопуларниот инспектор е едноставноста на позадинската приказна во прашање, иако во центарот на приказната се наоѓа расветлувањето на најпрво едно, а потоа две убиства во Лондон. Преку нарацијата во прво лице од страна на доктор Вотсон, авторот ни го претставува инспекторот Шерлок како еден larger than life лик, чиј модус операнди се заснова на неговата природна способност и талент на перцепирање на реалноста до најситните детали, и извлекување точно заклучоци од таквиот поглед на светот. Потоа, преку следење на истрагата и трагите коишто следуваат, на читателот му е понуден еден реалистички поглед на животот во Англија и Америка кон крајот на деветнаесеттиот век, дополнително збогатувајќи го романот, сместувајќи го во еден општествен контекст за кој можеби во тоа време не се дискутирало премногу.

Разврската и крајот на романот, како и при останатите приказни од овој жанр, колку што зборуваат за пошироката заедница во која живееме, говорат и за исконската човекова потреба за балансирање на космичката карма, на тој начин терајќи нè и нас самите како читатели да се запрашаме што би направиле и ние доколку се најдеме на местото на некои од ликовите во овој роман.

Како некој што и сам е автор на криминалистички приказни, морам да го пофалам овој превод и издание на „Антолог“, кои продолжуваат како и досега поблиску да ни ги носат најдобрите дела од класичната и од жанровска светска литература, па таквиот потег заслужува секаква пофалба и чест.

 

Пишува: Анде Јанков