Совети за пишување од Катерина Шошко

 

 

Нашата Катерина Шошко, авторка на Случајот Чернобог, ви дава совети за неколку начини на кои може да го подобрите пишувачкиот процес.

 

Да си дозволиш да бидеш медиум меѓу светот што си го изградил во умот и празната страница во „Ворд“ е храброст што на моменти се чини луда, непромислена и тешка. Можеби сте прочитале или сте слушнале дека и пишувањето се учи, но најпросто кажано „или те бидува, или не“. Покрај дарот, страста и желбата за пишување, постојат работи што може да му помогнат на новиот писател да се сосредоточи и да ги развие стилот и приказната, а и да си помогне во миговите кога процесот ќе запне. Ако сте си ја дале слободата да пишувате, овие неколку забелешки можеби ќе ви бидат од помош.

 

Читање – Може да имате бујна фантазија, светови што само чекаат да се отелотворат на хартија, идеи какви што нема никој друг, но пишувањето бара квалитетен мисловен процес, богат речник и вешто исткаени зборови. Внимателно избирајте што читате зашто не се учи од секоја книга. Писателот што не чита не може да го скрие тоа – јасно се гледаат сиромаштијата во стилот, ограничениот речник, празните фрази, конфузно изразување, дупки во приказната. Поголемиот дел од времето на еден писател не е исполнето со пишување, туку со читање, па, ако ви е скапоцено, внимателно избирајте на што ги трошите очите и умот. Многу поважно од погодување на крајот е како вашите реченици го „возат“ читателот, какви емоции му создаваат и дали го тераат да размислува. Дали сакате да создадете уште една книга што ќе биде заборавена штом ќе се затвори или книга на која читателот ќе ѝ се навраќа?

 

Жанр – Жанрот е последното нешто со кое еден писател треба да се оптоварува. Можеби вашата приказна е историска фикција, а моменталниот тренд се книги со љубовна тематика или трилери, па зошто уште на почетокот би си ставале пречка, саботирајќи си ја идејата само за да се вклопите? Вашиот глас треба да е погласен од сите моментални трендови. Тоа е глас што треба да одекнува долго откако вас ќе ве нема. Слепото следење на трендовските жанрови може само да ви го отежне пишувањето. Обидот да напишете книга што ќе ги задоволи моменталните читателски барања (за да станете популарни или да заработите пари) може само да ви создаде одбивност кон пишувањето и да ве измори. Наместо да уживате во слободата на создавање, би се нервирале и пред сè би се изневерувале себеси само за да се допаднете. Пуштете приказната да се развива без насилно да ја ставате во рамки.

 

Дијалог – На почетокот можеби нема да забележувате, но дијалозите ќе ви бидат крути, да не речам „филмски“. Кога велам филмски, мислам како на преведени реплики од холивудски филмови (да, сите сме под нивно влијание). Но знаете што? Во ред е. Прва книга е, уште сте крути и неослободени пред самите себе, па се обидувате книгата да звучи прибрано и книжевно. Крутоста во дијалозите ќе ја забележите на крајот кога ќе препрочитувате или откако редакторите ќе ви укажат на тоа.

Дозволете им на ликовите да дишат и да зборуваат неоптоварено од вашите стеги. Освен ако не се лордови од осумнаесеттиот век, тогаш нема зошто да се изразуваат вака: „прекрасно попладне, млада дамо, би сакале ли да ми се придружите на чај?“. Не гравитирајте кон фрази што сте ги слушнале на филм, како на пример „те познавам како задната страна од мојата рака“. Звучат како буквален превод, а и онака ние во Македонија познаваме некого „како сопствениот џеб“. Ако пак имате млад лик, зошто тој/таа би користел „ти благодарам“ наместо „фала“ кога зборува со врсници? Или пак имате сцена со семејна кавга во која ликовите внимателно се чекаат еден со друг да ги завршат долгите монолози и користат чисти фрази како „ти подлецу“, „неранимајко, како можеше да го сториш тоа?“. Ако сакате реалистични ликови што читателот ќе може да ги „слушне“, ќе мора да им дозволите да се изразат без да звучат како радиоводители од 1962 година. Дијалогот мора да звучи уверливо и над сè читателот треба да ги почувствува тонот и стилот на изразување на секој лик и да знае кој зборува дури и ако не го нагласите тоа.

 

Описи – Кога почнувате да пишувате, природно е да си „кажете“ себеси (како на прв читател) со кого имате работа. Ликот има сини очи, темна коса, висок е 185 сантиметри, носи панталони и црн капут. Звучи како потерница? Не мора уште на првата страница да почнете со фотороботот. Суптилно дајте му на читателот до знаење каков е ликот, на пример вака:

„Си ги гледаше крвавите сини очи во огледалото, а темната веќе прерасната коса му ги покриваше малото чело и разретчените веѓи.“

Или:

„Нагло ја отвори фиоката со ножиците. Со ум поматен од лутина, двапати засече и русата плетенка што ѝ допираше до половина грб се најде на подот. На тенките испукани усни се развлече насмевка.“

Буквалните описи (не само за изгледот на ликот) се здодевни и се одраз на мрзливо пишување. Покажи му на читателот, не му кажувај!

Кога станува збор за места, освен ако давањето точна локација не му помага на дејството, нема потреба да давате координати на „Гугл мапс“. Што му е гајле на читателот дали куќата се наоѓа на два километри од болницата, освен ако тие два километри подоцна во приказната не се најдолгиот пат што ликот треба да го изоди ранет од куршум. Какво било навестување мора подоцна да ѝ служи на приказната.

 

Истражување – Читателот ќе знае ако пишувате на памет. Пишувате за судски процес во Македонија, а немате поим како оди тоа? Овде сведоците не се колнат со рака врз Библијата пред да почне испрашувањето. Да, не сте адвокат ниту судија, но ваша работа е да истражите и да научите нови работи.

 

Не пишувајте го (само) она што го знаете – Барем не по секоја цена. Во ред е да вметнете свои искуства (сакале или не, вие сте сите ликови), но дозволете си да пишувате и нешто што не го знаете. Ако Џ. К. Роулинг се држела до пишување работи што ги знае, Хари Потер немаше да постои.

 

На крајот, не мора да пишувате по одреден редослед. Напишете ја последната глава, па оттаму развивајте ја приказната. Напишете ги сите сцени што лесно ги визуализирате, а потоа обидете се да ги споите. Ако не можете да пишувате, не си создавајте притисок по секоја цена. Идеите често доаѓаат кога правите нешто друго.