Рецензија од прв читател: Јована за „Дружби и тужби“ од Александар Кујунџиски
Животинското царство во стих
Понекогаш се прашувате зошто животните се главниот темел на приказните на деца, зарем детето повеќе сочувствува со животните отколку со луѓето? На едно дете кое сѐ уште не се стекнало целосно со поимот за интеграција, но и диференцијалност тешко дека ќе успеете вие, како возрасен, да му ги доловите разликите и поуките произлезени од приказните без возрасна ограниченост. Но животните се многубројни, секое предодредено за одредена карактеристика, веќе вкалапен е симболизмот, како на пример, за магарето и тврдоглавоста или мравката и вредноста. Зошто еден човек е добар, а другиот злобен? Детето, особено, во „зошто“ фазата ќе трага по сличностите и разликите на протагонистите во приказната кои зеле човечки лик, но штом пред детето се претстави маче или тигар, тоа може подобро да ја долови разликата. На пример, и двете се мачки, но едното напаѓа, а другото се гали. Антропоморфизмот во детските приказни поставува и јасна граница на емотивна дистанца, за детето посуптилно да ги впие силните наравоученија што емотивно надразнуваат, па знаат и да предизвикаат хиперстимулација.
Овие модерни басни во стих на Кујунџиски, дури 61 на број, се досетливи и забавни четива за децата, басни во рима на кои би позавидел и Лафонтен и Езоп, затоа што толку веродостојно и психолошки егзактно ги опишуваат животинските видови со своите карактеристични темпераменти. Одломки од урбаната џунгла, која децата не би ја разбрале поинаку освен буквално, со својата нагизденост и наивност, со компетитивноста и детската ранлива љубопитност.
Неоспорно е дека Кујунџиски се посветил на најкршливиот дел од литературата, да пишува за децата, авторот ја користи луцидноста во форма на стилско средство за да создава неверојатни спојки, да ги доловува животните во нови и неоткриени ситуации, професии и состојби. Ете, само замислете ги слончето пожарникар или жабата тужибаба. Останувајќи доследен на ритамот и римата, лепилото да го задржи детското внимание, тој создал албум што се разлистува со визуализација без постоечка слика, така дарувајќи ја фауната со разноличност, која во секое детско мозоче оживува поинаку, неповторлива како отпечаток. Без аргумент ќе уживате и ќе се смеете на доблеста на животните, на необичните способности да бидат уникатни, а да припаѓаат на исто множество. Книга што во најтесна смисла ќе ја надградува и засилува љубовта кон лириката, често првиот допир (стихот) на детето со книжевноста.
Игра 1 : Направи свое “животинско царство”
Ги обединува и креативноста, и цртањето кое е една од омилените активности на децата за развивање на мозокот, но и меморијата, како и за изразување.
Изберете 8 животни од песничките. Исечете два а4 формат листа на четири рамномерни делови. Секој дел означува по една картичка. На таа картичка, во горниот дел детето нека нацрта едно животно од избраните според свое видување, а одоздола, под цртежот, напишете четири карактеристики за животното според текстот на песната.
На пример: срна- мис на животните, грациозна, кротка и мила.
Напомена: Овие картички чувајте ги, ќе ви бидат потребни за следната игра.
Игра 2: “Погоди кој сум?”
Изготвените картички завртете ги од опачината како да правите трик со шпил карти. Детето извлекува една картичка. Ја дава на играчот. Тој ја гледа и објаснува, а соиграчот треба да погоди кој е.
На пример:
-Ти леташ.
Да не сум птица?
-Не. Неканет гостин си.
Мравка?
-Не.
Мува?
-Не. Ти си комарџија.
Комарецот- комарџија!
На овој начин детето слободно ќе го истражува каузалитетот помеѓу поставување на вистинското прашање и насочување од генерализирано размислување кон специфично, односно релацијата дедукција-индукција.
Игра 3: Квиз на знаење
Квизот може да се состои од точно 62 прашања. Може да се состои од 124 прашања, па дури и од 248. Но бидејќи родителот е водителот на играта, можете да поставите колку сакате прашања чија комплексност секако ќе ја прилагодите според возраста и нивото на разбирање на детето.
Играва е тотално оставена на вашата имагинација да го поттикнете, разгибате општото знаење на вашето дете. Прашањата може да бидат отворени, дескриптивни, или да отвораат можност за повеќе понудени одговори.
Не заборавајте, со воведување на точно/неточно изборот, родителот ја остава настрана лошата услуга, која често со цел да го задоволиме детето несвесно ја правиме, а тоа е аплаузот за незасужените достигнувања. Детето треба да научи дека добро е да се погреши, затоа што учењето е паралелен процес на живеењето и не мора по секоја цена да доживее успех.
На пример:
- Дрозд е :
а) птица
б) грозје
- Слонот водата ја пие преку :
а) уста
б) сурла
в) нос
- Клукајдрвецот е
а) птица
б) домашно животно
в) лик од басна
И тестовите за интелигенција за деца , како на пример WISC, содржат дел за општото резонирање, односно вербално разбирање, затоа што впрочем, општото знаење е подлогата на која подоцна се гради кулата во висина. Во зависност од возраста на детето, одговорите може да бидат полесни, па дури и сугестивни, забавни, да го поттикнат покрај точниот одговор да поврзува . Добро би било да внесете и неколку покомплексни прашања, со кои сте сигурни дека ќе посеете некој податок што детето допрва треба да го совлада, тоа нека се три до пет прашања, со чии параметри ќе поттикнете интерес меѓу другото.
На пример:
- Дали птиците се топлокрвни или ладнокрвни суштества? Зошто? Објаснете ја разликата.
- Фотосинтеза е дишење или сликање на растенијата? Што се случува при фотосинтезата? Што внесува човекот, а што испушта ? Вметнете еден експеримент од палетата одобрени за возраста на детето.
Експеримент: Во чаша до половина наполнета со вода ставете еден лист. Откако листот е потопен во водата принесете и светлински извор, на пример ламба. По кратко време ќе забележите дека во водата и по листот се појавуваат меурчиња, што е знак дека листот испуштил јаглерод диоксид. Објаснете му на детето дека тоа е слично како човек кој плива под вода и испушта меурчиња воздух.
Игра 4: Тркалото на џунглата
На левата страна напишете неколку животински видови, а на десната различни професии.
Пастрмка ветеринар
Полжав келнер
Дождалец поштар
Пијавица докторка
Волк пекар
Верверичка пејачка
Земете шестар, отворете го доволно додека не ги опфати првиот и последниот збор и онаму каде што сте го забоделе шестарот, тоа место е вашиот центар кој подоцна ќе го искористите, па паметно би било да го обележите.
Под реден број од еден до четири напишете ги следните животни и за истите исечете форми според нивната силуета, не поголеми од палецот( жирафата ја направивме поголема).
- Риба
- Змија
- Птица
- Жирафа
Кажете му на детето да замисли еден од броевите (од 1 до 4) и да ви го каже на глас. Изберете ја фигурата која одговара на животното. Бројте во себе и детето нека каже стоп. Бројот на кој сте застанале означува колку пати треба да ја завртите животинската форма од центарот(означено од забодувањето на шестарот). Каде што ќе застанат устата и опашката( внимавајте да биде животно/професија, а не две животни или две професии), поврзете ги двата поими, па продолжете со следната игра.
Напомена: Доколку сте биле активен собирач на самолепливи сликички од албумот „Животинско царство“ и притоа вашето дете е голем обожавател на овој албум, одете чекор подалеку и наместо стандардните животни среќавани низ нашето поднебје, воведете нови (амбистома, вомбат, армадило, мравојад итн.) Воедно истражувајте за одреден животински вид, користејќи ги бенефитите од постоењето на ТВ-програми каков што е и Animal planet.
Игра 5: Напишете песничка
Децата ја сакаат спонтаноста, но во игрите им се допаѓаат правилата, впрочем, патоказите што ги насочуваат до крајната цел, а тоа во најмала рака е победата. Напишете на еден лист неколку зборови: придавки, глаголи, именки, прилози и предлози, не повеќе од 10 кои ќе имате за цел да ги вметнете во песничката. Гледајте зборовите кои сте ги избрале да бидат случајни, но забавни и во контекст на двата поими чии карактеристики ги користите за вашето мало ремек-дело.
Зборови : ќеф, торба, отиде, везден, летки, врв, но, празнично
Верверичка поштар
Ѝ здосади на веверичката да скока на гранки,
А имаше ќеф да собира поштенски марки.
Отиде во зградата на главната пошта,
Да праша дали има работа, да не седи везден на крошна.
Идниот ден верверичката доби торба,
па се замисли дури и дека е торбар.
Почна да скока високо, високо, по стрмните дрва,
Сакаше да стигне на врвот прва.
Но заборави дека пошта за шумските жители носи
И наскоро од небото чуден дожд почна да роси.
Летаа над главите пликови и разни пратки,
А децата во блискиот град радосно пееја
„Чичко пушти летки“,
Дури поздравите како лисја над шумата
празнично се вееја.
Пишува: Joвана Матевска Атанасова
