Јована Матевска Атанасова: Америка – Симетрала на постоењето, астрална проекција на провинцијалниот сон

 

Во кратки црти, приказната би звучела вака, Америка Берти е роден со сонце помеѓу очите, ерген, самоиздржлив, со познат пансион во заспаното Тинтинио. Се венчава со Мајра, таа со обично име како пудинг, за разлика од разиграното на Америка, носи две деца со себе, ќерките Венеција и Катанија, со имиња што не се јадат како тоа на Мајра, но се искусуваат. Америка добива писма, писма за кои ја известува сопругата, но не и кој ги пишува. Еден ден Америка исчезнува од гратчето, како земјата да го проголтала, гратчето ја сожалува Мајра, ќерките тагуваат по Америка, ама животот продолжува да тече. Мајра се убедува дека Америка не ја напуштил по своја вина, дека веројатно лежи мртов во некој ендек и природата го довршува она што таа не умее, да го избрише од лицето на Земјата, од сеќавањата. Но… Америка е само аперитив за она што Мајра, емотивно го преживува.

Во “Америка” Кујунџиски си поигрува со димензиите на прозата и слоевито превира една навидум наивна љубовна приказна за женската истрајност. Сепак во длабочината ова е сага за минијатурноста, за луѓето кои низ животот поминуваат не(пред)видливо како ветер, оставајќи траги низ изминатиот пат кои можеби некој некогаш, можеби и никој никогаш не ќе ги открие или следи. Во психологијата на човекот е впредено да си дава значење, да го минува животниот век со некоја грандиозна, дури и мегаломанска слика за себеси.

Америка не е топоним, но е душевна метропола, согледно со градењето на вакумираната воздушна зона, на принципи и манири, на ретка малодушност заѕидана со метални типли за основата. Кујунџиски го градел Америка како што се издигнувала и самата Америка, трпеливо и раскошно, амбицизоно и уверливо за читателот или жителот помеѓу страниците да посака да го прегрне, да му приита во пресрет, најмногу од се’ да го разбере, што е една ретка и фантазмична особина на добро компресиран роман.

Со Кјубрикова острина и луцидната раскошност на  Маркес, ликовите се екстремисти, претеруваат во идеалноста, во својата нереалност, во доблеста да бидат забавни и ексцентрични, како да се двокомпонентни лепила, без едното не би биле ниту тенденциозниот Гвидо, заглавената меѓу принцип и традиција Јута или слабокрвниот Едуардо Ригерадо.

Не верувам дека случајно се вметнати имињата на Јута, на Америка, на Рома, на Венеција, на Катанија, и нивната поврзаност со топонимите, можеби и карактеристиките на самите ликови со асоцијациите за географските одредници. Јута е традиционален сурогат на заостанатоста, на глувоста на едно око, како ја претставил Жарко, Америка се открива себеси, но ги обвива другите со мистерија и мизерија, небаре е капиталистички конкурент и предводник на преродбата во Тинтинио,  Рома пак, е магистрала кон која водат сите патишта и тие на Мајра и тие на Америка, Катанија е разгорена како средиштето на својата душа, вулканските ерупции на злокобната Етна, која сега е во фаза на регресија, додека Венеција низводно поминува низ дејството, поврзана за историјата преку многуте канали.

Приказната се случува во малечко картографски заборавено подрачје, богато со природни ресурси и човечки ракурси, во Тинтинио, месност со жители што се бројат на прсти. Конзервативни и продадени на едноличната судбина како Тинтинио да е центарот на светот и не постои ништо друго отаде границите, авторот ги дарувал ликовите со простодушност.

Романот и воопшто Америка е метафора за преселбата, преселбата помеѓу духот и телото, зафатен оксиморон за внатрешниот близнак кој ликвидно ги менува местата во екот на кулминација и расплет.

Раскажана со многу љубов, со магични местенца во кои и пајажината и прашината се одгледуваат со почит, Америка е глечерот на микросредбите, на фантастични ликови во изградба, па дури и крај во согласност со расположението на читателот. Книгата е индиго на емотивните именители на читателот и пратеникот, аманет на писателот, спакувана под незадолжителна етикета на италијанска кинематографија во епика.

Искушување на решителноста и верноста повеќе како емотивен залак отколку како целосна наситка, оваа книга е астрална проекција на провинцијалниот сон. Претпоставувам дека пред исчезнувањето на Америка, не е случајно наброена и ајахуаската низ страниците, древно растение за кое помеѓу Маите постоело верување дека е клучот на душата, ја содржи ДМТ, молекулата на животот.

Од досега прочитаните дела на Жарко, “Америка” според моето видување е најдобра, мешавина е од повеќе жанрови, убедливо патува со читателот, го прави зависен да сака да ја прочита за еден ден, е современо четиво со сиот сјај на спектакуларен премин од состојба на мирување во состојба на мисловна хајка. Честитки Жарко, штотуку докторира во кариерата на еден посветен читател. Saluti!

 

Пишува: Јована Матевска Атанасова