Рецензија од прв читател: Ирина за „Во понеделник ќе нѐ сакаат“ од Нахат Ел Хачми

 

„Еден ден испливав длабоко и погледнав во дното, толку длабоко и темно, и си реков: Не се плашам, не се плашам, не се плашам.“

Нахат Ел Хачми напишала мотивирачки роман кој ја истражува комплексноста на идентитетот, припадноста и борбата за себеоткривање. Роман за смелите девојки, што скршнаа од правиот пат за да бидат слободни. Иако болеше.

Приказна за едно женско тело заробено во едно соседство што не постои на ниту една мапа на светот. Среде таквото угнетувачко општество, живее Наима. Кревка, млада, полна со живот девојка која има само едноставни желби… да студира, да научи англиски, да јаде што сака, да може да држи диета, да трча, да заработува сама за себе, да напише роман, да ги прочита сите книги, да ја напушти дупката наречена дом и да патува, да открива многу повеќе за животот надвор од тоа соседство.

Нејзиниот ум често сонува будно. Сонува за толку едноставни работи од секојдневието кои слободниот човек ретко и ги забележува дека постојат, ниту, пак, им придава некаква важност. А таа, на другата страна од нашата реалност, умира од желба да се напие кафе или чај сама на убаво место, со музика во позадина и со магла од чад која создава пријатна атмосфера.

За животот најмногу учи од книгите. Книгите кои сигурно би ѝ ги забраниле родителите кога би знаеле што чита. Чита, од утро до мрак, бидејќи се плаши да живее.

Ви се случило ли некогаш да нурнете во книга и да почувствувате како полека го напуштате сопственото тело и вистинскиот живот? Нејзе тоа ѝ се случува секојдневно. Инаку не би преживеала! Ако нам книгите ни се време за себе и опуштање, нејзе книгите ѝ се единствениот поглед кон светот и единственото бегство од животот што не го сака.

Наима расте со реченицата дека сите жени ќе одат во пеколот. И тоа не е далеку од вистината! Во нејзиниот круг, во оваа книга, жените се веќе во пеколот. Животот е нивниот пекол! А може ли една таква девојки да знае што е нормално, а што не?

Им се восхитува на сите што стојат право да се бранат себеси. Таа може да се брани себеси само на хартија, пишувајќи дневник без страв дека нејзините некогаш ќе прочитаат и ќе ја казнат за чувствата, бидеќи не знаат да читаат. Пишува што сè ново ќе започне во понеделник. Некој понеделник ќе стане своја, организирана, храбра, и слободна. Ќе направи сè за да ја остави зад себе маката предизвикана од заплетот на забранетите патеки што се вкрстуваат во нејзиното тело.

Токму еден таков понеделник ќе смени сè! Таа девојка ќе престане да биде послушна, а оваа книга ќе се претвори во книга за едно другарство кое има моќ да го олесни таквиот живот. Да не беше тоа другарство, немаше да биде ни книгава.

Трчајќи, разговарајќи со новата пријателка Сам, Наима сфаќа дека може и таа да стане господарка на сопствената судбина и тело, а не да остане цел живот во сопственост на родителите и на нивната религија и конечно да го ослободи своето тело заробено во правила кои ѝ е тешко да ги следи.

Двете заедно ја живеат својата младост во постојана неизвесност. Не се хероини, ниту, пак, сакаат да бидат. Само сакаат да бидат свои. И да ги сакаат. И да преживеат. И ќе почнат… во понеделник. Несвесни, освојуваат нови територии, неистражени од жените пред нив, но опасни! Слободата ја бараат полека, бавно, милиметар по милиметар… без да знаат дали и воопшто постои слобода каква што замислуваат. Секако, околу нив лебдат еден куп изговори само да им ги запрат малечките чекори, а меѓусебната поддршка е единствена утеха. Понекогаш пријателство силно дури и како нивното, не е доволно за да се издржат толку многу удари, а раната останува и се влече со векови. Но секогаш им преостанува само да продолжат напред. Какво и да е, каде и да е тоа – напред!

Илјадници препреки наметнати од општеството и уште илјадници измислени од страв. Илјадапати да се падне и пак да се стои на нозе. Тие две, заедно ја надраснуваат средината каде што е важно да бидат „какви што треба“, а не какви што навистина се. И токму тоа е главната причина поради желбата да се напушти домот со низок таван, истоштената мајка, неуредните браќа, строгиот татко. Затоа што таму надвор, во непознатото, постојат куп искуства, а тие ги пропуштаат.

Наима заминува од дома на единствениот можен начин. Со брак. А може ли да се препознае љубовта ако никогаш не си бил љубен? Има само осумнаесет години и веќе е мажена жена. Слободна жена која е несвесна дека кругот на примитивноста одново започнува. Различното кога ќе стане секојдневие, веќе не е ни различно. И повторно се чека понеделник, затоа што според дневникот, тогаш почнува нов живот. Ама не секој понеделник носи надеж. Има понеделници што носат безволност, давање оставка од животот. Ама кога имаш уште некој како тебе покрај себе, борбата никогаш не престанува.

Наима и Сам не можат тукутака да се откажат од животот што го сакаа, а ги чинеше премногу скапо. Колку и да бегаат, да трчаат напред, да ја грабаат слободата, може ли да избегаат од себе? Од зачините на храната засекогаш припиени на кожата, од мирисот на Маварки, од детството поминато во соба со низок таван кој не ти дава простор да растеш. Трагајќи по себе, тие полека се испуштаат себеси.

Колку е тажно кога некој посакува да се врати во младоста, само за да живее одново и да ја ужива. Вредна ли е потрагата по слободата што им го украде половина живот?

Дали заедно одат предалеку? Што ако не знаат што со слободата? Што ако таа е само уште една замка? Што ако не умеат да ја конролираат? Колку далеку ги поместуваат, надминуваат и пречекоруваат границите?

Ако на Наима порано читањето ѝ беше бегство, во „слободниот живот“ пишувањето ѝ е самоодбрана, штит, одмазда. И пишува! Со секоја реченица се враќа на себе, на моментите кога ја сакаше слободата повеќе од сè на светот. Зашто откако ја доби, ѝ стана премногу тешка, толку многу што едвај успева да ја додржи во рацете, па често ѝ се испушта. А читателите често ги интересира тоа што таа го раскажува. Животот на „таквите“ жени. Ги интересира тоа што е далечна, нејзината мистериозна реалност обвиткана во примитивното насилство што читателот знае да го фасцинира. А тоа е нечиј живот!

Дали и нас нè привлекува да читаме за туѓите животи и секојдневието различно од нашето? Дали тоа нè прави да се чувствуваме посреќни со своите животи? Дали со тоа што не сме им во кожата, прави да се чувствуваме поудобно во својата?

Постои ли некој којшто може да биде обвинет што на девојките им е одземена радоста да растат, да станат возрасни жени способни да уживаат во сопственото постоење?

А единствено сакаа да ги сакаат. За тоа што се. Ништо повеќе!

Оваа книга е за сите оние кои одлучуваат да донесат некаква нова промена за себе во понеделник. Но, кој понеделник? Еве нека биде овој… првиот што доаѓа! Затоа што како и за нив, и за нас нема друг живот. Овој е единствениот!

Ајде… Во понеделник… почнуваме во понеделник…

Пишува: Ирина Тумбовска Талеска