Рецензија од прв читател: Ивана за „Гранд хотел Европа“ од Илја Леонард Фајфер
Европа е стара и полека бледнее под товарот на историјата. Во меѓувреме, светот ѝ пркоси. Глобализам, масовен туризам, капитализам, мигранти… Демографијата на старата Европа е сменета, бегалците доаѓаат тука со надеж за подобар живот, додека Европејците одат во завојуваните и сиромашни територии, барајќи неповторливо искуство.
По романот „La Superba“, во кој Фајфер ја раслојува Џенова како Данте „Пеколот“, а истовремено ги покажува разликите меѓу сиромашните и богатите мигранти, во новата книга писателот се обидува да ја раслои Европа, овој пат како колаж од приказните слушнати од книжевните ликови.
Во дело што изобилува со описи, авторот се труди да покаже поголема слика за стариот континент, преку европското славно минато, неговата разнишана сегашност и интензивната романтична врска меѓу двата лика, Илја и Клио. Дијалозите надоместуваат за описите, а особено ми се допаднаа оние со Абдул и Пателски. Токму тоа се два лика што Фајфер ги запознава во симболично именуваниот „Гранд хотел Европа“, кој се чини е последното засолниште на европските романтичари.
Додека Фајфер флертува со комерцијалниот пристап во пишувањето, па типично европски ги разредува филозофските разговори со секс-сцени и дава лекции по историја на уметноста, хероината Клио, инаку античката заштитничка на историјата, во романот е претставена како историчарка на уметноста, покажувајќи му ја на авторот тажната судбина на далеку опејуваните дела.
Неповторливо искуство. Тоа е опиумот за светот. Додека Венеција тоне под смрдливите патики на источните туристи, европските туристи ги претвораат источните тропски острови во депонии. Масовниот туризам ја голта планетава, а Европа е претворена во музеј и нема што да понуди освен минато. Во тој контекст, Фајфер го опишува и Скопје, нарекувајќи го „Град на 1000 статуи“ иако тие се посрани од птици. Историјата е товар насекаде во Европа. Додека во Скопје има копии од поважните европски културни обележја, оние оригиналните се уништуваат немарно и за овој век, препознатливо трагикомично, поради туристичка немарност за едно селфи.
Неповторливо искуство. „Гранд хотел Европа“ е роман мешавина од патопис, автобиографија, фикција, роман за масовниот туризам и за културните знаменитости што ја оптоваруваат Европа. Самиот автор не го бара неповторливото искуство, но зборува за крајностите што би ги направиле за да можеме да кажеме дека автентично сме доживеале некое место и сме му ја „фатиле“ есенцијата. Додека ликовите во романот своето автентично искуство го објаснуваат преку турите на екстремен туризам што носат до фавелите во Бразил, пакистанските судења на реонските старешини, или пак турите со наместено криумчарење за да се почувствувате како мигрант, Фајфер доловува и еден друг агол во мигрантската криза. Па така, тој прави паралела меѓу мигрантските искуства и „Енеида“ на Вергилиј. Се чини дека интертекстуалноста е лекот за недоразбирањата на векот.
„Гранд хотел Европа“ е роман напишан за широките народни маси. Тој ги запознава Европејците со сопствената историја и посочува како ја уништуваат. Истовремено, авторот ја пронаоѓа љубовта кон Европа кај оние што најмалку ја доживеале. Ликот на Европа, опфатен преку приказните на ликовите, оформува една несовршена слика. Голема, но несовршена. А само откако ќе ги прифатиме несовршеностите, може да се обидеме да ги поправиме.
Пишува: Ивана Смилевска