Недела на преведувачи: Интервју со Елена Конеска Светиева
Преведувате од германски јазик. Да замислиме дека германскиот јазик е човек… каква е вашата релација со него? Како се запознавте, како се засакавте, постојат ли несогласувања?
Е.К: Отсекогаш сакав да се занимавам со литература но за да се занимавате со светската литература, нужно е да ги познавате и светските јазици. Секако најпрво се запознаваме со мајчиниот а потоа ги изучуваме и другите јазици. Во моите студентски денови германскиот јазик за мене беше туѓото, непознатото, а како секое туѓо, непознато или друго на почетокот буди страв и несигурност. И така јас полека и внимателно, по малку срамежливо и несигурно му пристапував на странецот што се криеше зад мојата студентска задача. Запознавањето одеше постепено, на почетокот со кратки посети, па потоа со продолжување на студиите во Германија и се поинтензивни контакти, но морам да нагласам дека мојот однос со германскиот јазик беше и остана професионален, мислам дека сѐ уште сме на „вие“ 😊 Но бидејќи книжевноста беше мојата „прва љубов“ малку поинтимно се поврзав со германската книжевност и еве до ден денес ја одржуваме таа врска. А како во секоја долгогодишна врска нели, постојат и несогласувања, грешки, но многу убави мигови поминати заедно.
Кога би имале еден ден со авторот (во овој случај Саша Станишиќ) , каде би го однеле на кафе (чај, пиво) муабет, за што би разговарале?
Е.К: За нашето детство во СФРЈ, за Хајделберг, за Ајхендорф, за студиите по германистика и славистика, за литературата како татковина, за случајностите и совпаѓањето и за многу други работи кои не би ми паднале на памет сега. Прашањето што немав храброст да му го поставам на Станишиќ: „Дали ќе беше истиот писател ако по некоја игра на случајноста наместо во Германија требаше да се врати во Босна.“
Сеедно е каде би пиеле и што би пиеле. Изборот би го оставила на гостинот.
Колку време ви беше потребно да ја преведете книгата „Потекло“? Дали ви се случи некоја интересна или судбинска ситуација додека ја преведувавте книгата?
Е.К: Ми требаше една година да ја завршам, но се разбира, можеби активно работење на самиот превод беа само девет или десет месеци. Главен лик во романот е неговата баба Кристина, која, на самиот крај на животот постепено го губи помнењето – страда од деменција. Ако го прашате авторот сега ќе ви каже дека баба му умира пред да го заврши ракописот така што смртта на бабата е момент кој сериозно влијае на развојот на дејството во последниот дел на романот (кој е повеќе фантастичен одошто реален) „Во дувлото на змејот.“ Додека ја замислував баба Кристина, пред очи ми беше сликата на баба ми, која, речиси на исти години како онаа на Саша страдаше од деменција. Баба ми почина додека јас го преведував романот а за совпаѓањето да биде уште поавтентично, на гробиштата каде е погребана има иста таква оскоруша како што Саша ја опишува во „Потекло.“
Кога преведувате, каква е атмосферата околу вас? Може ли да издвоите три работи без кои не може да преведувате?
Е.К: Немам ритуали кога преведувам, го користам секој слободен момент да се вратам на книгата и да преведам некоја страна. Идеални услови би биле преведувачот да замине на преведувачка резиденција од некој месец на избрана дестинација каде ќе може целосно да се посвети на книгата и преводот, но тоа во моментов јас не би можела да си го дозволам.
На што ве потсеќа книгата „Потекло“, секогаш кога ќе ја погледнете?
Е.К: Знаете, јас сакав да го преведувам Станишиќ уште кога го прочитав неговиот прв роман, „Како војникот го поправа грамофонот.“ Но во случаен разговор со мојата колешка од Хрватска, која доверливо ми спомна дека неговиот следен роман ќе биде многу подобар, почекавме некој месец и „Потекло“ навистина ја доби Германската книжевна награда. На мое големо задоволство ми беше понудена да ја преведувам и тогаш знаев дека ќе морам да се потрудам да направам исклучително добар превод.
Дали имате омилен лик од сите книги што досега сте ги превеле?
Е.К: Не. Не ми останал некој лик посебно во сеќавање или можеби повеќе ми биле впечатливи ликови од книги што не сум ги преведувала, само сум ги читала, па сега тие доминираат.
Кога би требало да дадете дефиниција за зборот превод, како би ја опишале?
Е.К: Преводот е професионално пренесување на мислата од еден јазик на друг, но книжевниот превод е пресоздавање на едно дело од еден автор, каде преведувачот ја има таа неблагодарна улога да се стави себе си во сенката на авторот и да го пресоздаде неговото дело на друг јазик. А тоа во целост и до потполно совршенство никогаш не е можно. Но е неопходно, зашто не можеме да ги зборуваме сите јазици на овој свет за да навлеземе во убавината на нивните книжевности. Тоа си го овозможуваме само благодарение на преведувањето.
Преводи од Елена Конеска Светиева во издание на „Антолог“:
Последниот ритуал – Ирса Сигурдардотир
Модар накит – Катарина Винклер
Животот на Лота: Што блееш како овца? – Алис Пантермилер
Добриот љубовник – Стеинун Сигурдардотир
Види кој се врати – Тимур Вермеш
Приказната за Вилхелм Тел – Јирг Шубигер
НЕДЕЛА НА ПРЕВЕДУВАЧИТЕ е во склоп на проектот EUROPE IS BRAVE NEW WOR(L)DS, реализиран со поддршка на програмата Креативна Европа на Европската Унија.
