Недела на преведувачи: Интервју со Лидија Танушевска
Преведувате од полски јазик. Да замислиме дека полскиот јазик е човек… каква е вашата релација со него? Како се запознавте, како се засакавте, постојат ли несогласувања?
Л. Т: Со полскиот јазик се сретнавме случајно, во ходниците на Филолошкиот факултет. Дури и кога седевме заедно на клупа, во училница, не ни помислував дека ќе одигра толку судбинска улога во мојот живот. Дури кога работите во мојот живот тргнаа удолу, како предупредување дека сум направила погрешен избор, тој ми се најде како отскочна штица за она што денес го направив од себе. Случајно се испразни место за лектор по македонски јазик во Полска, кога јас побарав работа, случајно се отвори место за асистент по полски јазик на Филолошкиот факултет, случајно преведував на семинар за издавачки куќи, кој го водеа Полјаци, па, ги запознав луѓето кои подоцна ми овозможија да преведувам убава литература од полски јазик, случајно мојот тогашен иден сопруг, исто така, имаше студирано полски јазик. Но, како што вели Олга Токарчук, ништо не е случајно и сите работи во светот, сеедно дали се случуваат овде или на некој друг крај, се поврзани меѓу себе и се надоврзуваат едни со други.
Кога би имале еден ден со авторката (во овој случај Олга Токарчук) , каде би ја однеле на кафе (чај, пиво) муабет, за што би разговарале?
Л. Т: Имав среќа да поминам неколку денови со Олга Токарчук, на Првиот конгрес на преведувачи на Олга Токарчук, во септември 2022 г. Никогаш не бев потполно сама со неа бидејќи беше опкружена со луѓе, но се среќававме во катчето за пушење, ми побаруваше цигара, ми подари обетки со камен од Клоцката долина, каде што се одвива дејството на „Терај си го плугот по коските на мртвите“, а јас неа македонски филигран, но разговорите се одвиваа главно околу нејзиното доаѓање во Македонија, односно ја убедував да дојде на следното издание на фестивалот Букстар. Доколку тоа се случи, би сакала да ја прошетам во околината на Радишани, по земјените патеки низ лозјата, ливадите и овоштарниците и секако би разговарале за бездомните кучиња во Македонија, бидејќи таа е голем поборник за правата на животните. Мојата колешка Милица Маркиќ, преведувачка на Олга Токарчук на српски јазик, ми раскажуваше дека, кога таа била во Белград разговарале за тоа која песна би сакале да им биде пуштена на сопствениот погреб – Олга Токарчук е опседната и со смртта и духовноста, на некој свој начин.
Колку време ви беше потребно да ја преведете книгата „Бизарни раскази“? Дали ви се случи некоја интересна или судбинска ситуација додека ја преведувавте книгата?
Л. Т: Ми требаа два месеци интензивна работа, без никакви други службени обврски. Единствена разонода кога преведувам ми се секојдневните едночасовни прошетки со кучето. Додека ја преведував „Бизарни раскази“, го имав тоа задоволство да ме придружува на тие прошетки мојата поќерка Матеја Жерајиќ, па, имав кому да му ги прераскажувам и да ги дискутирам расказите и да се ситам од нејзината фасцинација. Преводот на „Бизарните раскази“ се случуваше во време на пандемија, која исто толку беше бизарна, па со самото тоа, се поклопи реалноста и фикцијата на Олга Токарчук.
Кога преведувате, каква е атмосферата околу вас? Може ли да издвоите три работи без кои не може да преведувате?
Л. Т: Преведувањето е сериозна работа за мене и ми треба тишина, сосредоточеност и мир во душата. Затоа и секогаш сум настојувала да имам посебна работна соба во мојот дом. Важно ми е да имам со што да го одморам погледот кога за миг ќе го тргнам погледот од текстот: сончогледите на Ван Гог, сенката на Маријацката црква во Краков, „Девојчето зад прозорецот“ од Виспјањски. Три работи без кои не можам да преведувам се: оригиналниот текст, компјутер (сосе речниците и интернетот во него) и удобно столче. Се разбира, тука може да се придодадат кафето и цигарите, но сè друго ми одвлекува внимание.
На што ве потсеќа книгата „Бизарни раскази“, секогаш кога ќе ја погледнете?
Л. Т: Оваа книга ме потсетува на лицата на читателките, кои се собраа во Читачкиот клуб на Европската куќа во Скопје во јули 2022 г. за да дискутираат за неа. За мене тоа беше прекрасно искуство бидејќи не сум имала прилика на едно место да ги видам луѓето, кои всушност го читале мојот превод и сакаат да го кажат своето мислење за него. Сите нè поврзуваше Олга Токарчук, нејзиниот стил, мојот јазик, хуморот во расказите, визиите на иднината, бизарноста и многу други работи, што оваа книга ги нуди. Не бев свесна за овој круг читатели, кои не се професори по книжевност, преведувачи, книжевни критичари, но им се одразуваше во очите истата страст и воодушевеност од прочитаното. За мене оваа средба беше откровение и признание за тоа што го работам. Едноставно кажано, ми се наполни душата.
Дали имате омилен лик од сите книги што досега сте ги превеле?
Л. Т: Да речеме дека омилен лик ми е Јанина Душејко од „Терај си го плугот по коските на мртвите“ од Олга Токарчук. Знае да биде намќор и да мрчи за работите што не се како што треба, но има и неверојатна смисла за хумор. Ги сака животните и сочувствува со нив. Ја презира и исмејува црквата со сите нејзини недостатоци, современото општество со сите негови недостатоци, луѓето со сите нивни недостатоци. А, освен тоа, е и уметничка душа, го преведува Вилијам Блејк. И сака да талка по природата. Малку наликува на мене.
Кога би требало да дадете дефиниција за зборот превод, како би ја опишале?
Л. Т: Омилена дефиниција за преводот ми е онаа на Волтер: „Преводот е како жените, ако е убав, тогаш не е верен, а ако е верен, тогаш не е убав“, иако во денешно време звучи малку шовинистичко. За мене преводот е меѓукултурна комуникација, пренесување на реалиите од еден општествен контекст во друг, при тоа зачувувајќи го стилот и намерата на авторот, но најважно од сè, исползувајќи ја ризницата на јазикот на кој се преведува – преводот треба лесно да се чита, како книгата да е создадена на јазикот на преводот.
Преводи од Лидија Танушевска во издание на „Антолог“:
Бизарни раскази од Олга Токарчук
Терај си го плугот по коските на мртвите од Олга Токарчук
НЕДЕЛА НА ПРЕВЕДУВАЧИТЕ е во склоп на проектот EUROPE IS BRAVE NEW WOR(L)DS, реализиран со поддршка на програмата Креативна Европа на Европската Унија.
