Рецензија од прв читател: Катерина за „Пчелно семејство“ од Ања Мугерли

 

„Пчелно семејство“ е збирка од седум кратки раскази за која во 2021 Мугерли добива Награда за литература на Европската Унија. Расказите се потпираат врз народни преданија, древни обичаи, митови и легенди од словенечкиот фолклор, но овој пат добиваме едно ново исчитување, реконструкција со која  древните мотиви се вметнати во современ контекст.

Авторката кажува дека народните преданија ѝ служеле за создавање на современи приказни низ кои ги покажува човечките судбини. Таа низ расказите успева универзалноста на митот да ја поврзе со универзалноста на човечките емоции. Митскиот призвук, несвесно, е надополнет со емотивна нишка, односно, мотивот на семејството, стравовите, одлуките и несреќата која ја чувствуваат ликовите секој на свој начин, а се начнуваат и прашањата за предавството, верата, љубовта и односот кон предците.

Во расказите често се замаглува острата линија на поделба меѓу реалното – светот во кој живееме, кој ни е познат и во кој владеат законите кои ги знаеме и измисленото – натприродното, непознатото, а во овој магичен спој на имагинарното и опипливото се гради еден целосен свет кој е разбирлив и во кој лесно се навлегува. 

Збирката започнува со расказот „Јаболкарка“. Во овој расказ фантастиката се гради со помош на инструменталното чудесно – предметите (јаболко и огледало). Основниот мотив е емотивното отсуство на партнерот и неможноста за зачнување на дете: Животот ќе ми почне по концертот. Јаболкарката, преку која дознаваме за обичајот на којшто порано се одбирале партнерите, е алтерего на младата девојка која се наоѓа во недоумица за иднината на нејзината врска. На крајот ликот како и  читателот се оставени во заблуда за вистината на настаните на кои сведочиме како и дали јаболкарката постои и која е таа.

Во расказот „Чевли“ се следи приказната на едно сиромашно семејство и дете кое никогаш немало ништо свое, дури ниту пар чевли. Пресвртниот момент на ликот е кога за првпат добива свои чевли, па тие стануваат симбол на нешто многу поголемо: љубовта може да живее и во чевлите. Моментот кога на ликот ќе му бидат одземени чевлите и ќе бидат предадени на сестрата, започнува животот во „сенка“.   Низата од пресврти кои следуваат во наративот поттикнуваат да се запрашаме дали изреката на почетокот е обично суеверие или навистина не може никој да живее во туѓи чевли?

„Пчелно семејство“ е единствениот расказ кој е временски определен. Дејството се случува за време на Втората светска војна. Во овој расказ ја следиме пожртвуваноста на едно мајка, нејзиното свесно ризикување на својот живот за да обезбеди подобра иднина на дететото како и обидот за повторно создавање на едно семејство. Ликовите, како и читателот, се поставени во морални дилеми за исправноста на нивните одлуки, значењето на синтагмата „подобар живот“ како и нужноста некогаш да се направи зло.

Ликовите во расказите се постојано во некаква недолучност, тие треба да избираат измеѓу две објаснувања, тие чувствуваат страв и ужас, присуство на необични светови и сили. Атмосферата која го обзема читателот во сите раскази е посебен впечаток, емоционална напнатост доведена до пукање која нè тера да сочувствуваме и да се пронаоѓаме во ликовите.

Пишува: Катерина Котеска